Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Resim Sanatına Yansıyan İstanbul Sokak Satıcılarının Osmanlı-Türk Sosyal Yaşamındaki Yeri ve Önemi

Yıl 2021, Sayı: 6, 358 - 390, 16.09.2021

Hülya Kalyoncu

https://doi.org/10.46372/arts.958990

Öz

Osmanlı Devleti’nde sabit bir dükkâna sahip olmaksızın mal veya hizmet satışı yapan ve “sokak satıcıları” ya da “seyyar satıcılar” adını alan satıcıların, yansıdıkları resim sanatı üzerinden alt başlıklar dâhilinde sınıflandırılmasının yapılarak, Osmanlı sosyal yaşamı içerisinde yerlerinin ve önemlerinin tespit edilmesinin amaçlandığı bu çalışmada, yöntem olarak Osmanlı’ya dair kaynaklarda yer alan sokak satıcıları ile ilgili yazılı ve görsel kaynak taramaları yapılmış, ilgili görsel kaynaklardan satıcı tipolojileri saptanarak fiziksel tanımlamalarının tespitine çalışılmış, yazılı kaynaklardan ise satıcıların toplum içerisindeki yerleri ve önemleri irdelenmeye çalışılmıştır. Yapılan araştırma ile geçim zorlukları nedeni ile Anadolu’nun farklı kentlerinden İstanbul’a gelen, Osmanlı toplumunun vazgeçilmezi olan bu kişilerin sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik yaşama da doğrudan etki etmiş oldukları ve bu etkinin günümüz Türkiye’sinde de halen devam ettiği sonucuna varılmıştır. Bu bağlamda sokak satıcılığının Osmanlı’dan da gelen kültür birikimi sürekliliğinin sağlanması ve aynı zamanda ekonomik ve sosyal yaşama katkı sağlanması için, sektörün tamamen ortadan kaldırılması yerine, gelişmiş ülke örneklerinde görüldüğü şekliyle belediyeler tarafından modernize edilmiş çağdaş ekipmanlar ve kaliteli hizmet eğitimleri verilmek sureti ile organize edilerek, sektöre kazandırılmaları önerimizdir.

Anahtar Kelimeler

istanbul osmanlı sokak satıcısı sosyal yaşam sosyo-kültür resim sanatı

Kaynakça

  • And, M. (1999). Çarşı Ressamlarının Gözünden İstanbul’un Sokak Satıcıları. Antik Dekor Dergisi, 55, 70-75.
  • Akbulut, İ. (1991). Eski İstanbul’da Sakalar-Sebilciler. Türkiye iş Bankası, Kültür ve Sanat Dergisi, 12, 69-70.
  • Aktaş, U. (2010). İstanbul’un 100 Esnafı. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi (Kültür A.Ş).
  • Anonim. (1994). Bozacılar. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. (Cilt 2, s. 317-318). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
  • Arlı, Demirsar, B. (2000). Oryantalizmden Çağdaş Türk resmine. İstanbul:Toprakbank.
  • Ataman, S. Y. (1997). Türk İstanbul. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi (Kültür A.Ş).
  • Balıkhane Nazırı Ali Bey. (1922). Bir Zamanlar İstanbul. İstanbul: Tercüman.
  • Çağlar, Y. (2009). İstanbul Sokaklarında Çınlayan Seda: Seyyar Satıcılar. 1453 İstanbul Kültür ve Sanat Dergisi, 6, 120-136.
  • Ciloşoğlu, M. ve Elmas, H. (2019). Lale Devri'nde (1718-1730) Jean Baptiste Van Mour'un Tablolarındaki Erkek Giyimlerinin İncelenmesi. İdil, 64, 1757-1766.
  • Dalvimart, O. (2011). Osmanlı Kostümleri (Costume of Turkey)(Çev. A. Berktay). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
  • Demirsar, B. (1989). Osman Hamdi Tablolarında Gerçekle İlişkiler. Ankara:Kültür Bakanlığı.
  • Dikkaya, F. (2011). Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’nde Simit ve Simitçiler. Millî Folklor, 92, 72-76.
  • Evren, B. (1997). Osmanlı’da Esnaf ve Örgütleri. İstanbul: Ray Sigorta A.Ş.
  • Evliya Çelebi. (2003). Seyahatname. İstanbul: Yapı Kredi.
  • Faroqhi, S. (2000). Osmanlı’da Kentler ve Kentliler. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
  • Germaner, S. ve İnankur, Z. (2002). Oryantalistlerin İstanbulu. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
  • Gomes, M. F. and Reginensi, C. (2007). Vendeurs ambulants a Rio de Janeiro: expériences citadines et défis des pratigues urbanies. Paris: Cybergeo: Revue européenne de géographie, N° 368.
  • Göktaş, U. (1994a). Seyyar Satıcılar. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, (Cilt 6, s. 542-543). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
  • Göktaş, U. (1994b). Sakalar. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, (Cilt 6, s. 420). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
  • Göktaş, U. (1994c). Kasaplar. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, (Cilt 6, s. 560-561). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
  • Göktaş, U. (1994d). Simitçiler. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, (Cilt 4, s. 478-479). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
  • Işın, E. (1995). İstanbul’da Gündelik Hayat. İstanbul: Yapı Kredi.
  • İrepoğlu, G. (1999). Levni: Nakış Şiir Renk. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
  • Kalyoncu, H. (2021a). Resim Sanatında Osmanlı Sosyal Yaşamı. İstanbul: Artikel Akademi.
  • Kalyoncu, H.(2021b). Türk Resim Sanatında İstanbul Manzaraları. İstanbul: Artikel Akademi.
  • Kaygılı, O. C. (1933). İstanbul’un Artık Kaybolan Tipleri: Macuncu. Yedigün I, 24, 1-25.
  • Kılıç, T. (2015). Kentlerin Değişmeyen Yüzleri: Seyyar Satıcılar (Diyarbakır Örneği). Şehir ve Düşünce, 7, 144.
  • Kıray, M. (1998). Değişen Toplum Yapısı. İstanbul: Bağlam.
  • Kırpık, G. (2013). Osmanlı’da Hamallık Mesleği ve İlgili Arşiv Belgeleri. Hak-İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 2(2), 220-233.
  • Koca, E. ve Koç, F. (2013, Nisan). 19. Yüzyıl Osmanlı Gezici Esnaflarının Giyim Kuşam Özellikleri. Uluslararası Türk ve Dünya Kültüründe Kahramanmaraş Sempozyumu, Kahramanmaraş, Türkiye.
  • Koca, E. ve Koç, F. (2014). Kıyafetnameler ve Ralamb’ın Kıyafet Albümün’deki 17. Yüzyıl Osmanlı Toplumu Giysi Özelliklerinin İncelenmesi. Turkish Studies-İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turksih or Turkic, 9(11), 371-394.
  • Koçu, R. E. (2003). Tarihte İstanbul Esnafı. İstanbul: Doğan.
  • Makzume, E. (2006). Ölümünün 75.Yıldönümünde Peralı Oryantalist Ressam Leonardo de Mango. Beyoğlu’nda bir Oryantalist: Leonardo de Mango An orientalist from Beyoğlu. İstanbul: Yapı Kredi.
  • Meydan Larousse, Büyük Lügat ve Ansiklopedi. (1969). Çerçi. (Cilt 3, s. 198). İstanbul: Meydan Gazetecilik.
  • Millingen, A. V. (2012). Constantinople painted by Warwick Goble. Londra: A.& C. Black.
  • Moltke, H. V. (1969). Moltke’nin Türkiye Mektupları. İstanbul: Remzi.
  • Monnet, J. (2006). L’ambulantage: Répresantations du commerce ambulant ou informel et métropolisation. Paris: Cybergeo: Revue euroéenne de géographie, N°355.
  • Musahipzade, C. (1992). Eski İstanbul Yaşayışı. İstanbul: İletişim.
  • Nazır, B. (2013). Osmanlı’da Esnafa Verilen Cezalar. 1453 İstanbul Kültür ve Sanat Dergisi, 18, 81.
  • Neave, D. L. (1978). Eski İstanbul’da Hayat. İstanbul: Tercüman.
  • Okay, Y. (2013). Mahalle Kültürü ve Terminolojisine Dair Yitirdiklerimiz. 1453 İstanbul Kültür ve Sanat Dergisi, 16, 8.
  • Okumuş, S. ve Bahçeci, S. B. (2017). Tanzimat Hikâye ve Romanlarında Seyyar Satıcılar. Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, 5(9), 71-84.
  • Osmanlı Kıyafetleri, Fenerci Mehmed Albümü. (1986). İstanbul: Vehbi Koç Vakfı.
  • Öndeş, O. ve Makzume, E. (2000). Lale Devri Ressamı Jean Baptiste Van Mour. İstanbul: Aksoy.
  • Sakaoğlu, N. (1993). Arzuhalciler. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. (Cilt 1, s. 335-337). İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı.
  • Şakiroğlu, M. H. (1995). Metin And, 16. Yüzyılda İstanbul. Kent, Saray Günlük Yaşam, OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 6(6), 489-491.
  • Taşdelen, M. (1990). Şehirle Bütünleşmeyen Nüfusa Bir Örnek: Seyyar Satıcılar. Fırat Üniversitesi Dergisi (Sosyal Bilimler), 4(2), 243-269.
  • Thalasso, A. (2008). Osmanlı Sanatı-Türkiye’nin Ressamları. İstanbul: Kültür A.Ş.
  • Thornton, L. (1985). Woman as Portrayed in Orientalist Painting. Paris: ACR.
  • Topallı, E. (2010). 19.Yüzyıldan Günümüze Arzuhalciler: Oryantalist Resimler Paralelinde Tarih ve Sosyolojik Arka Plan. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(18), 61-85.
  • Ubicini, J. H. A. (1977). 1855’de Türkiye. İstanbul: Tercüman.
  • Ulusoy, K. (2011). Türk Toplum Hayatında Yaşatılan Kahve ve Kahvehane Kültürü. Millî Folklor, 23(89), 159-169.
  • Yerasimos, S. (2000). İstanbul İmparatorluklar Başkenti. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
  • Yıldız, M. C. (2008). Kent Yaşamının Değişmeyen Marjinalleri: Seyyar Satıcılar ve İşportacılar. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 343-366.
  • Zeren, M. E. ve Sazak, G. (2011). Osmanlı Minyatürlerinde Kasaplık. Acta Turcıca Türkoloji Dergisi, 3(2), 53-76.

İstanbul Street Vendor And Place and Importance of the Vendors in Ottoman-Turkish Social Life on Painting

Yıl 2021, Sayı: 6, 358 - 390, 16.09.2021

Hülya Kalyoncu

https://doi.org/10.46372/arts.958990

Öz

The Ottoman Empire defined the individuals who offer goods and services without depending on any permanently built location as “street vendors” or “hawkers”. They migrated to İstanbul from different regions of Anatolia to earn money, have an effective role in the economy, and influence social life. This study aims to classify the reflections of the Ottoman street vendors on painting. To determine their place and importance in Ottoman social life, written and visual sources about the street vendors in Ottoman Empire were subject to review. It was intended to establish physical definitions of the street vendors by detecting the seller typologies through the use of the related visual sources. Written sources were utilized to address the place and importance of the sellers in society. It was understood based on the study that street vendors were the indispensable elements of Ottoman society. Achieving permanency of this still evolving and developing profession which is a branch of the cultural background that ensures continuity of society, has significance in the sociocultural structuring of today’s Turkish society.

Anahtar Kelimeler

istanbul ottoman street vendor social life culture painting

Kaynakça

  • And, M. (1999). Çarşı Ressamlarının Gözünden İstanbul’un Sokak Satıcıları. Antik Dekor Dergisi, 55, 70-75.
  • Akbulut, İ. (1991). Eski İstanbul’da Sakalar-Sebilciler. Türkiye iş Bankası, Kültür ve Sanat Dergisi, 12, 69-70.
  • Aktaş, U. (2010). İstanbul’un 100 Esnafı. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi (Kültür A.Ş).
  • Anonim. (1994). Bozacılar. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. (Cilt 2, s. 317-318). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
  • Arlı, Demirsar, B. (2000). Oryantalizmden Çağdaş Türk resmine. İstanbul:Toprakbank.
  • Ataman, S. Y. (1997). Türk İstanbul. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi (Kültür A.Ş).
  • Balıkhane Nazırı Ali Bey. (1922). Bir Zamanlar İstanbul. İstanbul: Tercüman.
  • Çağlar, Y. (2009). İstanbul Sokaklarında Çınlayan Seda: Seyyar Satıcılar. 1453 İstanbul Kültür ve Sanat Dergisi, 6, 120-136.
  • Ciloşoğlu, M. ve Elmas, H. (2019). Lale Devri'nde (1718-1730) Jean Baptiste Van Mour'un Tablolarındaki Erkek Giyimlerinin İncelenmesi. İdil, 64, 1757-1766.
  • Dalvimart, O. (2011). Osmanlı Kostümleri (Costume of Turkey)(Çev. A. Berktay). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
  • Demirsar, B. (1989). Osman Hamdi Tablolarında Gerçekle İlişkiler. Ankara:Kültür Bakanlığı.
  • Dikkaya, F. (2011). Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’nde Simit ve Simitçiler. Millî Folklor, 92, 72-76.
  • Evren, B. (1997). Osmanlı’da Esnaf ve Örgütleri. İstanbul: Ray Sigorta A.Ş.
  • Evliya Çelebi. (2003). Seyahatname. İstanbul: Yapı Kredi.
  • Faroqhi, S. (2000). Osmanlı’da Kentler ve Kentliler. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
  • Germaner, S. ve İnankur, Z. (2002). Oryantalistlerin İstanbulu. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
  • Gomes, M. F. and Reginensi, C. (2007). Vendeurs ambulants a Rio de Janeiro: expériences citadines et défis des pratigues urbanies. Paris: Cybergeo: Revue européenne de géographie, N° 368.
  • Göktaş, U. (1994a). Seyyar Satıcılar. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, (Cilt 6, s. 542-543). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
  • Göktaş, U. (1994b). Sakalar. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, (Cilt 6, s. 420). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
  • Göktaş, U. (1994c). Kasaplar. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, (Cilt 6, s. 560-561). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
  • Göktaş, U. (1994d). Simitçiler. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, (Cilt 4, s. 478-479). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
  • Işın, E. (1995). İstanbul’da Gündelik Hayat. İstanbul: Yapı Kredi.
  • İrepoğlu, G. (1999). Levni: Nakış Şiir Renk. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
  • Kalyoncu, H. (2021a). Resim Sanatında Osmanlı Sosyal Yaşamı. İstanbul: Artikel Akademi.
  • Kalyoncu, H.(2021b). Türk Resim Sanatında İstanbul Manzaraları. İstanbul: Artikel Akademi.
  • Kaygılı, O. C. (1933). İstanbul’un Artık Kaybolan Tipleri: Macuncu. Yedigün I, 24, 1-25.
  • Kılıç, T. (2015). Kentlerin Değişmeyen Yüzleri: Seyyar Satıcılar (Diyarbakır Örneği). Şehir ve Düşünce, 7, 144.
  • Kıray, M. (1998). Değişen Toplum Yapısı. İstanbul: Bağlam.
  • Kırpık, G. (2013). Osmanlı’da Hamallık Mesleği ve İlgili Arşiv Belgeleri. Hak-İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 2(2), 220-233.
  • Koca, E. ve Koç, F. (2013, Nisan). 19. Yüzyıl Osmanlı Gezici Esnaflarının Giyim Kuşam Özellikleri. Uluslararası Türk ve Dünya Kültüründe Kahramanmaraş Sempozyumu, Kahramanmaraş, Türkiye.
  • Koca, E. ve Koç, F. (2014). Kıyafetnameler ve Ralamb’ın Kıyafet Albümün’deki 17. Yüzyıl Osmanlı Toplumu Giysi Özelliklerinin İncelenmesi. Turkish Studies-İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turksih or Turkic, 9(11), 371-394.
  • Koçu, R. E. (2003). Tarihte İstanbul Esnafı. İstanbul: Doğan.
  • Makzume, E. (2006). Ölümünün 75.Yıldönümünde Peralı Oryantalist Ressam Leonardo de Mango. Beyoğlu’nda bir Oryantalist: Leonardo de Mango An orientalist from Beyoğlu. İstanbul: Yapı Kredi.
  • Meydan Larousse, Büyük Lügat ve Ansiklopedi. (1969). Çerçi. (Cilt 3, s. 198). İstanbul: Meydan Gazetecilik.
  • Millingen, A. V. (2012). Constantinople painted by Warwick Goble. Londra: A.& C. Black.
  • Moltke, H. V. (1969). Moltke’nin Türkiye Mektupları. İstanbul: Remzi.
  • Monnet, J. (2006). L’ambulantage: Répresantations du commerce ambulant ou informel et métropolisation. Paris: Cybergeo: Revue euroéenne de géographie, N°355.
  • Musahipzade, C. (1992). Eski İstanbul Yaşayışı. İstanbul: İletişim.
  • Nazır, B. (2013). Osmanlı’da Esnafa Verilen Cezalar. 1453 İstanbul Kültür ve Sanat Dergisi, 18, 81.
  • Neave, D. L. (1978). Eski İstanbul’da Hayat. İstanbul: Tercüman.
  • Okay, Y. (2013). Mahalle Kültürü ve Terminolojisine Dair Yitirdiklerimiz. 1453 İstanbul Kültür ve Sanat Dergisi, 16, 8.
  • Okumuş, S. ve Bahçeci, S. B. (2017). Tanzimat Hikâye ve Romanlarında Seyyar Satıcılar. Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, 5(9), 71-84.
  • Osmanlı Kıyafetleri, Fenerci Mehmed Albümü. (1986). İstanbul: Vehbi Koç Vakfı.
  • Öndeş, O. ve Makzume, E. (2000). Lale Devri Ressamı Jean Baptiste Van Mour. İstanbul: Aksoy.
  • Sakaoğlu, N. (1993). Arzuhalciler. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. (Cilt 1, s. 335-337). İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı.
  • Şakiroğlu, M. H. (1995). Metin And, 16. Yüzyılda İstanbul. Kent, Saray Günlük Yaşam, OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 6(6), 489-491.
  • Taşdelen, M. (1990). Şehirle Bütünleşmeyen Nüfusa Bir Örnek: Seyyar Satıcılar. Fırat Üniversitesi Dergisi (Sosyal Bilimler), 4(2), 243-269.
  • Thalasso, A. (2008). Osmanlı Sanatı-Türkiye’nin Ressamları. İstanbul: Kültür A.Ş.
  • Thornton, L. (1985). Woman as Portrayed in Orientalist Painting. Paris: ACR.
  • Topallı, E. (2010). 19.Yüzyıldan Günümüze Arzuhalciler: Oryantalist Resimler Paralelinde Tarih ve Sosyolojik Arka Plan. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(18), 61-85.
  • Ubicini, J. H. A. (1977). 1855’de Türkiye. İstanbul: Tercüman.
  • Ulusoy, K. (2011). Türk Toplum Hayatında Yaşatılan Kahve ve Kahvehane Kültürü. Millî Folklor, 23(89), 159-169.
  • Yerasimos, S. (2000). İstanbul İmparatorluklar Başkenti. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
  • Yıldız, M. C. (2008). Kent Yaşamının Değişmeyen Marjinalleri: Seyyar Satıcılar ve İşportacılar. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 343-366.
  • Zeren, M. E. ve Sazak, G. (2011). Osmanlı Minyatürlerinde Kasaplık. Acta Turcıca Türkoloji Dergisi, 3(2), 53-76.
Toplam 55 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Makale
Yazarlar

Hülya Kalyoncu 0000-0002-6325-6009

Yayımlanma Tarihi 16 Eylül 2021
Yayımlandığı Sayı Yıl 2021Sayı: 6

Kaynak Göster

APA Kalyoncu, H. (2021). Resim Sanatına Yansıyan İstanbul Sokak Satıcılarının Osmanlı-Türk Sosyal Yaşamındaki Yeri ve Önemi. ARTS: Artuklu Sanat Ve Beşeri Bilimler Dergisi(6), 358-390. https://doi.org/10.46372/arts.958990
 Kapak Resmi İndir

ARTS, CC BY-NC 4.0 ile lisanslanmaktadır cc.svg?ref=chooser-v1by.svg?ref=chooser-v1nc.svg?ref=chooser-v1