Öz
Yapay zekâ tabanlı generatif görselleştirme araçları, özellikle Google Gemini’nin alt modeli Whisk gibi sistemler aracılığıyla, görsel üretim süreçlerinde köklü dönüşümlere yol açmaktadır. Bu çalışma, tiyatro sahne tasarımı gibi mekâna özgü ve çok katmanlı sanatsal disiplinlerin yapay zeka destekli generatif görselleştirme teknolojilerinden nasıl etkilendiğini eleştirel bir perspektifle incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma kapsamında, William Shakespeare’in Hamlet oyununa ait seçilmiş belirli bölümler için geliştirilen “prompt”lar doğrultusunda Whisk modeli kullanılarak sahne tasarımı görselleri üretilmiş; bu görseller görsel göstergebilim Ronald Barthes, mekân kuramı Henri Lefebvre ve dijital estetik yaklaşımları çerçevesinde analiz edilmiştir. Çalışmanın yöntemi, nitel analiz esasına dayanmaktadır. Her görsel üretim, belirli kavramsal temalar çerçevesinde değerlendirilmiştir. Görsel çözümlemeler, yapay zekânın sahne tasarımı sürecinde oluşturduğu yeni estetik paradigmaların anlaşılmasına katkı sağlamaktadır. Elde edilen bulgular, temsilin doğası, sahne-izleyici ilişkisi ve üretim sürecinde yaratıcılığın demokratikleşmesi gibi temalar etrafında tartışılmıştır. Türkiye bağlamında henüz yeterince işlenmemiş olan bu konu hem akademik hem uygulamalı düzeyde tiyatro estetiği tartışmalarına yeni açılımlar sunmaktadır.
Anahtar Kelimeler
yapay zekâ generatif görüntüleme sahne tasarımı görsel dramaturji dijital estetik
Kaynakça
- Ahson, K., Kumpulainen, K., Gray, S., Miñano, M. J. C., ve Rich, E. (2023). Exercising space: Re-examining young people’s use of digitised health and physical education (HPE) technologies through a spatial lens. Learning, Media and Technology, 48(4), 581–595. https://doi.org/10.1080/17439884.2023.2230120
- Al-Sa’di, A., ve Miller, D. G. (2023). Exploring the impact of artificial intelligence language model ChatGPT on the user experience. International Journal of Technology, Innovation and Management (IJTIM), 3(1), 1–8. https://doi.org/10.54489/ijtim.v3i1.195
- Appia, A. (1907). The staging of Wagner’s musical dramas (1. baskı). Oxford University Press.
- Barthes, R. (2017). Görüntünün retoriği: Sanat ve müzik üstüne yazılar (3. baskı) (Çev. Ö. Albayrak ve A. Cengiz). Yapı Kredi.
- Bagnato, V. P. (2023). Artificial intelligence for design: The artificial intelligence of objects. FORUM A+P: Interdisciplinary Journal of Architecture and Built Environment, (27), 30–35. https://doi.org/10.37199/f40002705
- Bouschery, S. G., Blažević, V., ve Piller, F. T. (2023). Augmenting human innovation teams with artificial intelligence: Exploring transformer‐based language models. Journal of Product Innovation Management, 40(2), 139–153. https://doi.org/10.1111/jpim.12656
- Brockett, O. G. ve Hildy, F. J. (2008). Tiyatro tarihi (12. baskı) (Çev. E. Dıramalı). Dost Kitabevi.
- Carlson, M. A. (1993). Theories of the theatre: A historical and critical survey from the Greeks to the present (Rev. ve expanded ed.). Cornell University.
- Craig, E. G. (2008). On the art of the theatre (1. baskı). Routledge.
- Frahm, L. B., Laursen, L. N., ve Tollestrup, C. (2022). Categories and design properties of inherited long-lasting products. Sustainability, 14(7), 3835. https://doi.org/10.3390/su14073835
- Google AI. (2025). Whisk: Prompt-temelli generatif görselleştirme aracı. https://labs.google/fx/tr/tools/whisk
- Google Labs. (2025). Whisk: Generative visualization for storytelling. https://labs.google/fx/tools/whisk
- Haroon, R., Sajib, T. H., ve Nizam, M. E. H. (2023). Comparative study on fashion and theatrical costume design. European Journal of Theoretical and Applied Sciences, 1(4), 49–54. https://doi.org/10.59324/ejtas.2023.1(4).06
- Hertz, G., ve Wuschitz, S. (2022). Feminist AI: Critical perspectives on algorithms, data and intelligent machines (1. baskı). https://www.researchgate.net/publication/375860000
- Lefebvre, H. (2015). Mekânın üretimi (5. baskı) (Çev. I. Ergüden). Sel.
- Nelson, R., Lavender, A., Bay-Cheng, S., ve Kattenbelt, C. (2010). Mapping intermediality in performance. F. Chapple ve C. Kattenbelt (Ed.), Intermediality in theatre and performance (s.11-25). Amsterdam University. https://www.researchgate.net/publication/48325896_Mapping_Intermediality_in_Performance
- Weruwanaruk, P., Kanjung, I., Sarakorn, W., ve Moeikao, N. (2023). The designing framework for flipped learning environment on metaverse to enhance mathematical conceptual understanding for seven grade students. IIAI Letters on Institutional Research, 3, 1. https://doi.org/10.52731/lir.v003.141
Öz
AI-based generative visualization tools, particularly systems like Google's Gemini submodel Whisk, are triggering fundamental transformations in visual production processes. This study critically explores how AI-assisted generative visualization technologies impact spatially grounded and multilayered artistic disciplines such as theatrical stage design. Using prompts developed for selected scenes from William Shakespeare’s Hamlet, stage design images were generated with the Whisk model and analyzed through the lenses of visual semiotics (Roland Barthes), spatial theory (Henri Lefebvre), and digital aesthetics. The research adopts a qualitative analysis methodology, evaluating each visual output within specific conceptual frameworks. These visual readings contribute to understanding new aesthetic paradigms emerging in stage design processes through AI. The findings are discussed around key themes such as the nature of representation, stage-audience dynamics, and the democratization of creativity in production. In the Turkish context, this relatively unexplored topic offers novel perspectives to both academic and practical discussions on theatre aesthetics.
Anahtar Kelimeler
artificial intelligence generative imaging stage design visual dramaturgy digital aesthetics
Kaynakça
- Ahson, K., Kumpulainen, K., Gray, S., Miñano, M. J. C., ve Rich, E. (2023). Exercising space: Re-examining young people’s use of digitised health and physical education (HPE) technologies through a spatial lens. Learning, Media and Technology, 48(4), 581–595. https://doi.org/10.1080/17439884.2023.2230120
- Al-Sa’di, A., ve Miller, D. G. (2023). Exploring the impact of artificial intelligence language model ChatGPT on the user experience. International Journal of Technology, Innovation and Management (IJTIM), 3(1), 1–8. https://doi.org/10.54489/ijtim.v3i1.195
- Appia, A. (1907). The staging of Wagner’s musical dramas (1. baskı). Oxford University Press.
- Barthes, R. (2017). Görüntünün retoriği: Sanat ve müzik üstüne yazılar (3. baskı) (Çev. Ö. Albayrak ve A. Cengiz). Yapı Kredi.
- Bagnato, V. P. (2023). Artificial intelligence for design: The artificial intelligence of objects. FORUM A+P: Interdisciplinary Journal of Architecture and Built Environment, (27), 30–35. https://doi.org/10.37199/f40002705
- Bouschery, S. G., Blažević, V., ve Piller, F. T. (2023). Augmenting human innovation teams with artificial intelligence: Exploring transformer‐based language models. Journal of Product Innovation Management, 40(2), 139–153. https://doi.org/10.1111/jpim.12656
- Brockett, O. G. ve Hildy, F. J. (2008). Tiyatro tarihi (12. baskı) (Çev. E. Dıramalı). Dost Kitabevi.
- Carlson, M. A. (1993). Theories of the theatre: A historical and critical survey from the Greeks to the present (Rev. ve expanded ed.). Cornell University.
- Craig, E. G. (2008). On the art of the theatre (1. baskı). Routledge.
- Frahm, L. B., Laursen, L. N., ve Tollestrup, C. (2022). Categories and design properties of inherited long-lasting products. Sustainability, 14(7), 3835. https://doi.org/10.3390/su14073835
- Google AI. (2025). Whisk: Prompt-temelli generatif görselleştirme aracı. https://labs.google/fx/tr/tools/whisk
- Google Labs. (2025). Whisk: Generative visualization for storytelling. https://labs.google/fx/tools/whisk
- Haroon, R., Sajib, T. H., ve Nizam, M. E. H. (2023). Comparative study on fashion and theatrical costume design. European Journal of Theoretical and Applied Sciences, 1(4), 49–54. https://doi.org/10.59324/ejtas.2023.1(4).06
- Hertz, G., ve Wuschitz, S. (2022). Feminist AI: Critical perspectives on algorithms, data and intelligent machines (1. baskı). https://www.researchgate.net/publication/375860000
- Lefebvre, H. (2015). Mekânın üretimi (5. baskı) (Çev. I. Ergüden). Sel.
- Nelson, R., Lavender, A., Bay-Cheng, S., ve Kattenbelt, C. (2010). Mapping intermediality in performance. F. Chapple ve C. Kattenbelt (Ed.), Intermediality in theatre and performance (s.11-25). Amsterdam University. https://www.researchgate.net/publication/48325896_Mapping_Intermediality_in_Performance
- Weruwanaruk, P., Kanjung, I., Sarakorn, W., ve Moeikao, N. (2023). The designing framework for flipped learning environment on metaverse to enhance mathematical conceptual understanding for seven grade students. IIAI Letters on Institutional Research, 3, 1. https://doi.org/10.52731/lir.v003.141
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Medya Teknolojileri, Dijital ve Elektronik Medya Sanatı, Görsel Efektler |
| Bölüm | Makale |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 22 Ekim 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 13 Temmuz 2025 |
| Kabul Tarihi | 8 Ekim 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: Yapay zekâ ve sanat özel sayısı |
ARTS, CC BY-NC 4.0 ile lisanslanmaktadır 
YAYINCI | DERGİ KURULLARI | DİZİNLER | ÜCRET POLİTİKASI | İSTATİSTİKLER | MIAR | SHERPA ROMEO