Öz
Due to the negativities experienced in the last century of the Ottoman Empire, institutions and society had to be restructured. In this context, some political and cultural reforms were made for the empire to regain its former power. These reforms, which are called the Westernization movement, had a great impact on the clothing culture of the people living in the empire. Particularly, the people, who preferred traditional clothing items in the period that existed until the specified period, had the opportunity to meet with the clothes and accessories of the European fashion of the period, which can be described as different for them, with these westernization movements that took place over time. In the current period, especially the media outlets of the period have tried to adapt hats to men's, women's and children's clothing. In the Republic of Turkey, which was established after the Ottoman Empire, the hat started to be included in our lives as an accessory belonging to European fashion with the hat revolution in 1925. The hat has appeared in various shapes and missions since the day it appeared on the stage of history, both in organizing social life and in political and artistic life In this study, it is aimed to reveal the course of the hat and hat culture in the process from the last period of the Ottoman Empire to the early republican era and up to the present day. In line with the current purpose, postgraduate theses, articles, books, magazines and visual data were examined and the change of the hat in the specified historical process was examined with examples.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- aydinlikgazete.com. (2015). Atatürk kızı Afet İnan! https://www.aydinlikgazete.com/medyanin-halleri/ataturk-kizi-afet-inan-h71654.html. Erişim Tarihi: 02 Ağustos 2021.
- Akyol, A (2019), Kastamonu Mimar Vedat Tek Kültür Ve Sanat Merkezi, Şapka Müzesinde Bulunan Başlık Ve Şapka, Kompozisyonlarının Yeni Tasarımlara Uygulanması, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Arığ, A. S. (2006). Türklerde Kıyafetin Kısa Tarihi. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 22 (64-65-66), 141-160.
- Aydın, R. (2018) Türk modernleşmesinde bir görünüm ve değişim temsili olarak kıyafet. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(6), 48-70.
- Aysal, N. (2011). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Giyim Ve Kuşamda Çağdaşlaşma Hareketleri. DEÜ Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, X(22), 3-32.
- Bademci, İ. (2014). Cumhuriyet Döneminin Gelişim Sürecinde Vakko’nun Yeri ve Önemi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Barbarosoğlu, F. (2019), Modernleşme Sürecinde Moda ve Zihniyet. İstanbul: İz.
- Çavuşoğlu, H. (2016). Süleyman Demirel’in Siyasal Hayatı Ve Kişisel Özellikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(3), 1043-1051.
- Demirsoy, N. (2014), İlk Türk Hemşire’lerinden Biri: Safiye Hüseyin (Elbi) Hanım (1881-1964), 2. Kadın Araştırmaları Sempozyumunda Sunulan Bildiri, Eskişehir.
- Durmaz, G. (2014). Püsküllü Bela: Diyarbakırlı Osman Nûrî Paşa Divan’ında Fes, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(26), 201-213.
- Durmaz, U. (2018). Geleneksel Türk Tiyatrosunda “Kavuk”: Bir Simgenin İşlevi, Özellikleri, Temsilcileri ve Dünden Bugüne Yolculuğu. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 4(9), 13-47.
- Erdemir, H. (2011). İsrail Devleti’nin İlanından Önce David Ben- Gurion’un Filistin’i Yahudileştirme Politikası, Akademik Bakış, 4(8), 1-20.
- Erduğan, T. (2019), Türkiye'nin Modernleşme Serüveninde Bir Simge: Şapka İnkılabı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bartın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bartın.
- Gündüz, Ü. N. (2019). Bir Kadın Seyyahın Kaleminden Osmanlı'da 18. Yüzyıl Saraylı Kadın Erkek Giysileri: Bir Kültürü Tanımak. Milli Folklor, 31(124), 121-135.
- Hanoğlu, C. (2018). Rize’de Bulunan Osmanlı Dönemi Mezar Taşlarına Genel Bir Bakış. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 45, 291-344.
- İtkib Kültür (2020), Sadece aksesuar olmanın çok ötesinde: Şapka, İtkib Hedef İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri Aylık Dergisi, 324, 86-90.
- Karakışla, Y.S. (2014). Osmanlı Hanımları ve Kadın Terzileri. İstanbul: Akıl Fikir.
- malumatfurus.org. (2020). Kel Hasan Efendiden günümüze kadar kavuğun yolculuğu. https://www.malumatfurus.org/kel-hasan-efendi-ismail-hakki-dumbullu-kavugun-hikayesi/. Erişim Tarihi: 05 Temmuz 2021.
- Kılıç, S. (1995). Şapka Meselesi ve Kılık Kıyafet İnkılâbı. Atatürk Yolu Dergisi, 4(16), 529-547.
- Kırpık, C. (2007). Osmanlı İmparatorluğu’nda Modernleşme Sancıları Fes Şapka Çatışması, Toplumsal Tarih, 162, 14-22.
- Kurtişoğlu, G. A. (2018). Sadelikten Gösterişe Edirne Osmanlı Dönemi Mezar Taşları. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 8(16), 32-56.
- ismetinonu.org.tr. (2021). Mevhibe İnönü. http://www.ismetinonu.org.tr/mevhibe-inonu/. Erişim Tarihi: 02 Ağustos 2021.
- Özer, İ. (2014). Osmanlı’dan Cumhuriyete Yaşam ve Moda. İstanbul: Truva.
- Özkan, B. (2008). Basına Göre Şapka ve Kılık Kıyafet İnkılabı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
- Pera Müzesi (2017). Fesli Osmanlı Kadını. https://blog.peramuzesi.org.tr/sergiler/ressamlarin-gozunden-osmanlida-kadin-giyimi-basliklar/. Erişim Tarihi: 2 Nisan 2021.
- Sakal, F. (2007). Şapka İnkılâbının Sosyal ve Ekonomik Yönü Destekler ve Köstekler. Electronic Turkish Studies, 2(4), 1308-1318.
- Servet-i Fünun Dergisi. (____). Sarıklı ve Fesli Muhafız Alayı. www.servetifunundergisi.com/fesli-zuhaf-alayi-altta/. Erişim Tarihi: 5 Nisan 2021.
- Şahin, Y. (2005). Cumhuriyeti Aydınlatan Kadınlar. İstanbul: Beşiktaş Belediyesi.
- TDV. (1996), İslam Ansiklopedisi, 13.Cilt. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
- Türkan, K . (2011). Giyim Kuşamla İlgili Tespitler: Atatürk’ün Giysi Tercihleri Üzerine Bir Değerlendirme Denemesi . Folklor/Edebiyat ,65, 173-186.
- Uysal, M. (2011). Şapka Devriminden Günümüze Türkiye’de Kadın Şapkalarının Giysi Tasarımındaki Yeri Ve Önemi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Vatandaş, C. (2016). Cumhuriyetin Tarihi. İstanbul: Pınar.
- Yılmaz, İ. (2015). Konya’da Polis Teşkilatının Kuruluşu ve Gelişimi, Merhaba Dergisi Akademik Sayfalar, 15(9), 132-144.
Öz
Osmanlı İmparatorluğunun son yüzyılında yaşanan olumsuzluklar nedeniyle kurumların ve toplumun yeniden yapılanması gerekmiştir. Bu bağlamda imparatorluğun eski gücünü yeniden kazanması için siyasal ve kültürel bazı reformlar yapılmıştır. Batılılaşma hareketi olarak adlandırılan bu reformlar imparatorluk içerisinde yaşayan halkın sahip olduğu giyim-kuşam kültürü üzerinde oldukça etkili olmuştur. Özellikle belirtilen döneme kadar var olan süreçte geleneksel giyim-kuşam öğelerini tercih eden halk, zaman içerisinde gerçekleşen bu Batılılaşma hareketleri ile kendileri için farklı olarak nitelendirilebilecek olan dönemin Avrupa modasına ait giysi ve aksesuar parçaları ile tanışma fırsatı yakalamışlardır. Mevcut dönemde özellikle dönemin yayın organları ile erkek, kadın ve çocuk giyimine şapka adapte edilmeye çalışılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun devamında kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nde ise şapka; 1925 yılında gerçekleşen şapka inkılabı ile Avrupa modasına ait bir aksesuar olarak hayatımızın içerisinde tamamıyla yer almaya başlamıştır. Şapka hem toplumsal hayatı düzenlemede hem de siyasi ve sanatsal hayatın içerisinde tarih sahnesine çıktığı günden bu yana farklı şekiller ve misyonlarda karşımıza çıkmıştır. Bu çalışmada, Osmanlı imparatorluğunun son döneminden erken Cumhuriyet dönemine ve günümüze kadar uzanan sürecin içerisinde şapkanın ve şapka kültürünün seyri ortaya çıkarılmak istenmiştir. Mevcut amaç doğrultusunda, lisansüstü tezler, makaleler, kitaplar, dergiler ve görsel veriler incelenmiş ve şapkanın belirtilen tarihsel süreç içerisindeki değişimi örneklerle incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- aydinlikgazete.com. (2015). Atatürk kızı Afet İnan! https://www.aydinlikgazete.com/medyanin-halleri/ataturk-kizi-afet-inan-h71654.html. Erişim Tarihi: 02 Ağustos 2021.
- Akyol, A (2019), Kastamonu Mimar Vedat Tek Kültür Ve Sanat Merkezi, Şapka Müzesinde Bulunan Başlık Ve Şapka, Kompozisyonlarının Yeni Tasarımlara Uygulanması, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Arığ, A. S. (2006). Türklerde Kıyafetin Kısa Tarihi. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 22 (64-65-66), 141-160.
- Aydın, R. (2018) Türk modernleşmesinde bir görünüm ve değişim temsili olarak kıyafet. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(6), 48-70.
- Aysal, N. (2011). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Giyim Ve Kuşamda Çağdaşlaşma Hareketleri. DEÜ Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, X(22), 3-32.
- Bademci, İ. (2014). Cumhuriyet Döneminin Gelişim Sürecinde Vakko’nun Yeri ve Önemi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Barbarosoğlu, F. (2019), Modernleşme Sürecinde Moda ve Zihniyet. İstanbul: İz.
- Çavuşoğlu, H. (2016). Süleyman Demirel’in Siyasal Hayatı Ve Kişisel Özellikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(3), 1043-1051.
- Demirsoy, N. (2014), İlk Türk Hemşire’lerinden Biri: Safiye Hüseyin (Elbi) Hanım (1881-1964), 2. Kadın Araştırmaları Sempozyumunda Sunulan Bildiri, Eskişehir.
- Durmaz, G. (2014). Püsküllü Bela: Diyarbakırlı Osman Nûrî Paşa Divan’ında Fes, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(26), 201-213.
- Durmaz, U. (2018). Geleneksel Türk Tiyatrosunda “Kavuk”: Bir Simgenin İşlevi, Özellikleri, Temsilcileri ve Dünden Bugüne Yolculuğu. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 4(9), 13-47.
- Erdemir, H. (2011). İsrail Devleti’nin İlanından Önce David Ben- Gurion’un Filistin’i Yahudileştirme Politikası, Akademik Bakış, 4(8), 1-20.
- Erduğan, T. (2019), Türkiye'nin Modernleşme Serüveninde Bir Simge: Şapka İnkılabı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bartın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bartın.
- Gündüz, Ü. N. (2019). Bir Kadın Seyyahın Kaleminden Osmanlı'da 18. Yüzyıl Saraylı Kadın Erkek Giysileri: Bir Kültürü Tanımak. Milli Folklor, 31(124), 121-135.
- Hanoğlu, C. (2018). Rize’de Bulunan Osmanlı Dönemi Mezar Taşlarına Genel Bir Bakış. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 45, 291-344.
- İtkib Kültür (2020), Sadece aksesuar olmanın çok ötesinde: Şapka, İtkib Hedef İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri Aylık Dergisi, 324, 86-90.
- Karakışla, Y.S. (2014). Osmanlı Hanımları ve Kadın Terzileri. İstanbul: Akıl Fikir.
- malumatfurus.org. (2020). Kel Hasan Efendiden günümüze kadar kavuğun yolculuğu. https://www.malumatfurus.org/kel-hasan-efendi-ismail-hakki-dumbullu-kavugun-hikayesi/. Erişim Tarihi: 05 Temmuz 2021.
- Kılıç, S. (1995). Şapka Meselesi ve Kılık Kıyafet İnkılâbı. Atatürk Yolu Dergisi, 4(16), 529-547.
- Kırpık, C. (2007). Osmanlı İmparatorluğu’nda Modernleşme Sancıları Fes Şapka Çatışması, Toplumsal Tarih, 162, 14-22.
- Kurtişoğlu, G. A. (2018). Sadelikten Gösterişe Edirne Osmanlı Dönemi Mezar Taşları. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 8(16), 32-56.
- ismetinonu.org.tr. (2021). Mevhibe İnönü. http://www.ismetinonu.org.tr/mevhibe-inonu/. Erişim Tarihi: 02 Ağustos 2021.
- Özer, İ. (2014). Osmanlı’dan Cumhuriyete Yaşam ve Moda. İstanbul: Truva.
- Özkan, B. (2008). Basına Göre Şapka ve Kılık Kıyafet İnkılabı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
- Pera Müzesi (2017). Fesli Osmanlı Kadını. https://blog.peramuzesi.org.tr/sergiler/ressamlarin-gozunden-osmanlida-kadin-giyimi-basliklar/. Erişim Tarihi: 2 Nisan 2021.
- Sakal, F. (2007). Şapka İnkılâbının Sosyal ve Ekonomik Yönü Destekler ve Köstekler. Electronic Turkish Studies, 2(4), 1308-1318.
- Servet-i Fünun Dergisi. (____). Sarıklı ve Fesli Muhafız Alayı. www.servetifunundergisi.com/fesli-zuhaf-alayi-altta/. Erişim Tarihi: 5 Nisan 2021.
- Şahin, Y. (2005). Cumhuriyeti Aydınlatan Kadınlar. İstanbul: Beşiktaş Belediyesi.
- TDV. (1996), İslam Ansiklopedisi, 13.Cilt. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
- Türkan, K . (2011). Giyim Kuşamla İlgili Tespitler: Atatürk’ün Giysi Tercihleri Üzerine Bir Değerlendirme Denemesi . Folklor/Edebiyat ,65, 173-186.
- Uysal, M. (2011). Şapka Devriminden Günümüze Türkiye’de Kadın Şapkalarının Giysi Tasarımındaki Yeri Ve Önemi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Vatandaş, C. (2016). Cumhuriyetin Tarihi. İstanbul: Pınar.
- Yılmaz, İ. (2015). Konya’da Polis Teşkilatının Kuruluşu ve Gelişimi, Merhaba Dergisi Akademik Sayfalar, 15(9), 132-144.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makale |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 16 Eylül 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 |
ARTS, CC BY-NC 4.0 ile lisanslanmaktadır 
