Öz
Although the lineage of the Ottoman dynasty is included in the early history books, the first silsilenâme in the schematic world history style, belongs to the period of Bayezid II (1481-1512). It is possible to say that this species continues its development until the late periods in the Ottoman Empire with this small and non-pictured work. It is observed that during the reign of Süleyman I (1520-66), when the state was transformed into an empire and its political identity evolved, the interest in this species increased and the genealogies diversified. Historians such as Derviş Mehmed bin Ramazan, Yusuf bin Abdullatif and Şerif Şefii, created genealogies in roll and book format in this period. An extraordinary mobility draws attention in this spieces in the late 16th and early 17th centuries. Unlike the examples prepared at the court in the mid-16th century, these genealogies which contain portrait medallions of the sultans were produced in Baghdad, a province of the Ottoman Empire. The main invention of the Baghdad genealogy producers is that they have adopted a model based on vertical lineage rather than horizontal making a radical change in the page design. In addition, the fact that they each have standard design and fiction as if they were from one hand, makes this manuscript group different. For this reason, these works prepared with certain motivation on the same dates should be considered as a whole. Our focus in this study is to examine these works prepared in Baghdad on the basis of illustrated copies in terms of fiction and design and to reveal the differences between previous examples prepared in the Islamic world.
Anahtar Kelimeler
ottoman genealogy genealogic tree miniature islamic painting ottoman manuscripts
Kaynakça
- Ayğan, A. (2017). Osmanlılarda silsile geleneği ve resimli hanedan silsilenâmeleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
- Babinger, F. (1982). Osmanlı tarih yazarları ve eserleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
- Bağcı, S. (2000). Elyazmalarından albümlere: III. Mehmed. Padişahın Portresi: Tesavir-i Al-i Osman. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
- Bağcı, S. (2014). Presenting Vaṣṣāl Kalender’s Works: The Prefaces of Three Ottoman Albums. Muqarnas, 30(1), s. 255-313.
- Bağcı, S., Çağman F., Renda, G. ve Tanındı Z. (2006). Osmanlı Resim Sanatı. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
- Bayâtî, Hasan bin Mahmûd. (1008). Câm-ı Cem-i Âyîn.
- Bayram, S. (2004). Ankara Etnografya Müzesi’nde Bulunan Silsile-Nâme. Vakıflar Dergisi, 28, 315-63.
- Binbaş, İlker E. (2011). Structure and Function of the “Genealogical Tree” in Islamic Historiography. Evrim İlker B., Nurten K. (ed.) Horizons of the World: Festschrift for İsenbike Togan (465-544). İstanbul: İthaki.
- Çağman, F. (1979). XVI. Yüzyıl Sonlarında Mevlevi Dergahlarında Gelişen Bir Minyatür Okulu (651-77). I. Milletlerarası Türkoloji Kongresi. İstanbul: Türkiyat.
- Çağman, F. ve Tanındı Z. (2005). Tarikatlarda Resim ve Kitap Sanatı. Ahmet Yaşar O. (Ed.) Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler: Kaynaklar-Doktrin-Ayin ve Erkan-Tarikatlar Edebiyat-Mimari-Güzel sanatlar-Modernizm (503-533). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Değirmenci, T. (2017). Bir Osmanlı Paşasının Padişahlık Rüyası: Sokulluzâde Hasan Paşa ve Resimli Dünya Tarihi. Osmanlı Araştırmaları, 49, 171-202.
- Emecen, F. (1989). Kanûnî Süleyman Devri. Kenan S. (ed.) Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, 10. cilt., (313-383). İstanbul: Çağ.
- Eren, M. (2012). Hadis İlminde Rical Bilgisi ve Kaynakları. İstanbul : Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM).
- Fayda, M. (1995). Ensab. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (cilt 11, s. 244-49). İstanbul: TDV.
- Firuzabadi, Ebü’t-Tahir Mecdüddin Muhammed b. Yakub b. Muhammed. (1304). Kamus tercümesi, el-Okyanusü’l-basit fi tercümeti Kamusi’l-muhit. Cit 1. İstanbul: Matbaa-i Bahriye.
- Gülcü, E. (1999). Osmanlı İdaresinde Bağdat (1534-1623). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
- Halaçoğlu, Y. (1991). Bağdat. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (cilt 4, s. 441-442). İstanbul: TDV.
- Işın, E. (2007). Osmanlı Modernleşme çağında Bir Muhafazakârın Portresi: Ali Emîrî Efendi. Ali Emiri Efendi ve Dünyası. İstanbul: Pera Müzesi.
- Karatay, Fehmi E. (1961). Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu. Cilt 1. İstanbul: Topkapı Saray Müzesi.
- Mahir, B. (2005). Osmanlı minyatür sanatı. İstanbul: Kabalcı.
- Milstein, R. (1990). Miniature painting in Ottoman Baghdad. Costa Mesa: Mazda.
- Önkal, A. (1990). Araplarda Ensâb İlmi ve İslâm Tarihi Açısından Önemi. Selçuk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, III, s. 117-31.
- Pakalın, Mehmet Z. (1983). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. cilt 3. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
- Renda, G. (1984). Ankara Etnografya Müzesindeki 8457 No’lu Silsilenâme Üzerine Bazı Düşünceler. Kemal Çığ’a Armağan (s.175-202). İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Müdürlüğü.
- Szombathy, Z. (2003). The roots of Arabic genealogy: a study in historical anthropology. Piliscsaba: The Avicenna Institute of Middle Eastern Studies.
- Tanındı, Z. (2001). Osmanlı Yönetimindeki Eyaletlerde Kitap Sanatı. Ortadoğu’da Osmanlı Dönemi Kültür İzleri Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri (Hatay 25-27 Ekim, 2000). (Cilt 2 , s. 501-508). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi.
- Tayşi, M. S. (1989). Ali Emîrî. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cili 2, s. 390-91. İstanbul: TDV.
- Tosun, N. (2009). Silsile. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt 37, s. 206-7. İstanbul: TDV.
- Uğur, M. (1992). Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara : Türkiye Diyanet Vakfı.
- Uzunçarşılı, İsmail H. (2011). Osmanlı Tarihi: İstanbul’un Fethinden Kanuni Sultan Süleyman’ın Ölümüne Kadar. Cilt 2. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Üçok, B. (1968). İslam Tarihi: Emeviler-Abbasiler. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
- Yazıcı, M. (2015). Sahabe Bilgisinin Tespiti. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı.
- Yılmaz, M. (2008). Emevi ve Abbasi Dönemi Resmi Kıyafetleri. Ondokuz Mayız Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26-27, s. 237-250.
Öz
Osmanlı hanedanının soyu erken dönem tarih kitapları içerisinde yer almasına karşın, soyağacı tarzında şematik biçimli dünya tarihi tarzındaki ilk silsilenâme II. Bayezid (1481-1512) dönemine tarihlendirilir. Resimsiz ve küçük boyutlu olan bu eserle birlikte bu türün Osmanlılarda geç dönemlere kadar gelişimini sürdürdüğünü söylemek mümkündür. Devletin imparatorluğa dönüştüğü ve politik kimliğinin evrildiği Kanuni döneminde bu türe ilginin arttığı, silsilenâmelerin çeşitlendiği görülmektedir. Derviş Mehmed bin Ramazan, Yusuf bin Abdullatif ve Şerif Şefii gibi tarihçiler gerek rulo gerekse de kitap şeklindeki silsileleri bu dönemde vücuda getirmişlerdir. 16. yüzyıl sonları ile 17. yüzyıl başlarında bu türde sıra dışı bir hareketlilik dikkati çeker. 16 yüzyıl ortalarında sarayda hazırlanan örneklerden farklı olarak sultanların portre madalyonlarını içeren bu silsilenâmeler, Osmanlının bir eyaleti olan Bağdat’ta üretilmiştir. Bağdatlı silsile tasarımcıları bu eserlerde radikal bir değişikliğe giderek yatay yerine dikey soy çizgilerine dayanan bir modeli benimsemiştir. Bunun yanı sıra her biri tek elden çıkmış gibi standart tasarım ve kurguya sahip olmaları bu eser grubunu farklı kılmaktadır. Bu sebeple aynı tarihlerde belirli motivasyonla hazırlanan silsilelerin bir bütün olarak ele alınması gerekmektedir. Bu çalışmada odaklandığımız husus resimli nüshalar temel alınarak Bağdat’ta hazırlanan bu eserleri kurgu ve tasarım açısından incelemek ve İslam dünyasında hazırlanan önceki örnekler arasındaki farklılıkları ortaya koymaktır.
Anahtar Kelimeler
osmanlı silsilesi soyağacı minyatür islam resim sanatı osmanlı el yazmaları
Kaynakça
- Ayğan, A. (2017). Osmanlılarda silsile geleneği ve resimli hanedan silsilenâmeleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
- Babinger, F. (1982). Osmanlı tarih yazarları ve eserleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
- Bağcı, S. (2000). Elyazmalarından albümlere: III. Mehmed. Padişahın Portresi: Tesavir-i Al-i Osman. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
- Bağcı, S. (2014). Presenting Vaṣṣāl Kalender’s Works: The Prefaces of Three Ottoman Albums. Muqarnas, 30(1), s. 255-313.
- Bağcı, S., Çağman F., Renda, G. ve Tanındı Z. (2006). Osmanlı Resim Sanatı. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
- Bayâtî, Hasan bin Mahmûd. (1008). Câm-ı Cem-i Âyîn.
- Bayram, S. (2004). Ankara Etnografya Müzesi’nde Bulunan Silsile-Nâme. Vakıflar Dergisi, 28, 315-63.
- Binbaş, İlker E. (2011). Structure and Function of the “Genealogical Tree” in Islamic Historiography. Evrim İlker B., Nurten K. (ed.) Horizons of the World: Festschrift for İsenbike Togan (465-544). İstanbul: İthaki.
- Çağman, F. (1979). XVI. Yüzyıl Sonlarında Mevlevi Dergahlarında Gelişen Bir Minyatür Okulu (651-77). I. Milletlerarası Türkoloji Kongresi. İstanbul: Türkiyat.
- Çağman, F. ve Tanındı Z. (2005). Tarikatlarda Resim ve Kitap Sanatı. Ahmet Yaşar O. (Ed.) Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler: Kaynaklar-Doktrin-Ayin ve Erkan-Tarikatlar Edebiyat-Mimari-Güzel sanatlar-Modernizm (503-533). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Değirmenci, T. (2017). Bir Osmanlı Paşasının Padişahlık Rüyası: Sokulluzâde Hasan Paşa ve Resimli Dünya Tarihi. Osmanlı Araştırmaları, 49, 171-202.
- Emecen, F. (1989). Kanûnî Süleyman Devri. Kenan S. (ed.) Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, 10. cilt., (313-383). İstanbul: Çağ.
- Eren, M. (2012). Hadis İlminde Rical Bilgisi ve Kaynakları. İstanbul : Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM).
- Fayda, M. (1995). Ensab. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (cilt 11, s. 244-49). İstanbul: TDV.
- Firuzabadi, Ebü’t-Tahir Mecdüddin Muhammed b. Yakub b. Muhammed. (1304). Kamus tercümesi, el-Okyanusü’l-basit fi tercümeti Kamusi’l-muhit. Cit 1. İstanbul: Matbaa-i Bahriye.
- Gülcü, E. (1999). Osmanlı İdaresinde Bağdat (1534-1623). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
- Halaçoğlu, Y. (1991). Bağdat. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (cilt 4, s. 441-442). İstanbul: TDV.
- Işın, E. (2007). Osmanlı Modernleşme çağında Bir Muhafazakârın Portresi: Ali Emîrî Efendi. Ali Emiri Efendi ve Dünyası. İstanbul: Pera Müzesi.
- Karatay, Fehmi E. (1961). Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu. Cilt 1. İstanbul: Topkapı Saray Müzesi.
- Mahir, B. (2005). Osmanlı minyatür sanatı. İstanbul: Kabalcı.
- Milstein, R. (1990). Miniature painting in Ottoman Baghdad. Costa Mesa: Mazda.
- Önkal, A. (1990). Araplarda Ensâb İlmi ve İslâm Tarihi Açısından Önemi. Selçuk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, III, s. 117-31.
- Pakalın, Mehmet Z. (1983). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. cilt 3. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
- Renda, G. (1984). Ankara Etnografya Müzesindeki 8457 No’lu Silsilenâme Üzerine Bazı Düşünceler. Kemal Çığ’a Armağan (s.175-202). İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Müdürlüğü.
- Szombathy, Z. (2003). The roots of Arabic genealogy: a study in historical anthropology. Piliscsaba: The Avicenna Institute of Middle Eastern Studies.
- Tanındı, Z. (2001). Osmanlı Yönetimindeki Eyaletlerde Kitap Sanatı. Ortadoğu’da Osmanlı Dönemi Kültür İzleri Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri (Hatay 25-27 Ekim, 2000). (Cilt 2 , s. 501-508). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi.
- Tayşi, M. S. (1989). Ali Emîrî. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cili 2, s. 390-91. İstanbul: TDV.
- Tosun, N. (2009). Silsile. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt 37, s. 206-7. İstanbul: TDV.
- Uğur, M. (1992). Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara : Türkiye Diyanet Vakfı.
- Uzunçarşılı, İsmail H. (2011). Osmanlı Tarihi: İstanbul’un Fethinden Kanuni Sultan Süleyman’ın Ölümüne Kadar. Cilt 2. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Üçok, B. (1968). İslam Tarihi: Emeviler-Abbasiler. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
- Yazıcı, M. (2015). Sahabe Bilgisinin Tespiti. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı.
- Yılmaz, M. (2008). Emevi ve Abbasi Dönemi Resmi Kıyafetleri. Ondokuz Mayız Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26-27, s. 237-250.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makale |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Eylül 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 |
ARTS, CC BY-NC 4.0 ile lisanslanmaktadır 
YAYINCI | DERGİ KURULLARI | DİZİNLER | ÜCRET POLİTİKASI | İSTATİSTİKLER | MIAR | SHERPA ROMEO