Öz
Türk sinemasının karakter temsilleri bağlamında yapısal dönüşümü düşünüldüğünde özellikle 80’ler sonrasında o güne dek tabu olarak kabul edilen eşcinsellik, etnik kimlikler ve inanç meselesi gibi birçok konunun beyaz perdeye taşındığı görülmektedir. Buna rağmen, günümüzde dahi Türk filmlerinin temalarında tam anlamıyla toplumsal cinsiyet kalıp yargılarının aşıldığı söylenemez. Genellikle ideolojik yaklaşımlar çerçevesinde şekillenen ve toplumsal yaşamda yazılı olmayan bir kural gibi işleyen bu roller, sinemada da karakterler aracılığıyla kendisini gösterir. Fakat bugün, toplumsal cinsiyet kalıplarının dışına çıkıyor olsa da izleyici tarafından benimsenen farklı bir karakter yapısı bulunmaktadır: Anti-kahramanlar. Çalışmada, Türk sinemasının son dönemde çekilen Nefesim Kesilene Kadar (2015) ve Sofra Sırları (2017) adlı filmleri üzerinden anti-kahraman kadın karakterler feminist kuram çerçevesinde betimsel analiz yöntemiyle incelenmiştir. Çalışmada, kadın karakterlerin filmlerdeki temsil biçimlerine odaklanılmaktadır. Dolayısıyla, her iki film de Türk sinemasında başrollerde yer alan anti-kahraman kadınların temsilini kadın ve erkek yönetmenlerin bakış açısıyla yansıtmasından dolayı çalışmaya dahil edilmiştir. Çalışmada, anti-kahraman kadınların sinemada toplumsal cinsiyet rollerinin sunulmasına ve karakter oluşumuna olan etkileri sorgulanmıştır. Buna göre, kadın karakterlerin anti-kahraman olarak konumlanması ile birlikte toplumsal cinsiyet kalıp yargılarını dönüştürme potansiyeli olduğu saptanmıştır.
Anahtar Kelimeler
anti-kahraman sinemada kadın toplumsal cinsiyet betimsel analiz
Kaynakça
- Abrams, M. H. ve Harpham, G. (1999). A Glossary of Literary Terms (17. Baskı). Fort Worth: Harcourt B. College.
- Adams, P. G. (1976). The Anti-Hero in Eighteenth-Century Fiction. Studies in Literary Imagination, 9(1), 29-52.
- Akad, L. (Yönetmen). (1949). Vurun Kahpeye [Film]. Türkiye: Erman Film.
- Aristoteles (2010). Poetika: Şiir Sanatı Üstüne (3. Baskı) (Çev. S. Fırat). İstanbul: Can.
- Arpacı, M. (2019). Cinsiyet, Kötülük ve Beden: Femme Fatale İmgesinin Kültürel İnşası. Fe Dergi, 11(1), 140-154. Ayder, D. (Yönetmen). (2016). Suicide Squad [Film]. ABD: Warner Bros.
- Aytekin, A. B. (2014). Gerçeküstücü Sinemanın Onur Ünlü Filmlerindeki Temsili. N. Kayar ve Ü. Güneş (Ed.), III. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı (s. 271-286). Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
- Balcı, E. E. (Yönetmen). (2015). Nefesim Kesilene Kadar [Film]. Türkiye: Prolog.
- Berman, M. (2013). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor (16. Baskı) (Çev. B. Peker ve Ü. Altuğ). İstanbul: İletişim.
- Besson, L. (Yönetmen). (1994). Leon [Film]. Fransa: Columbia Pictures & Gaumont.
- Biryıldız, E. (1993). Şoför Nebahat Mı Olalım, Küçük Hanımefendi mi?. Marmara İletişim Dergisi, (4), 5-18.
- Bröckling, U. (2019). Heroism and Modernity. freiDok. https://freidok.uni-freiburg.de/fedora/objects/freidok:151771/datastreams/FILE1/content. Erişim Tarihi: 08 Aralık 2021.
- Campbell, J. (2017). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu (7. Baskı) (Çev. S. Gürses). İstanbul: İthaki.
- Cervantes, M. d. (2016). Don Quijote (34. Baskı) (Çev. R. Hakmen). İstanbul: Yapı Kredi.
- Coen, J. Coen E. (Yönetmen). (2013). Inside Llewyn Davis [Film]. ABD: CBS Films & StudioCanal.
- Cuddon, J. A. (1998). The Penguin Dictionary of Literary Terms and Literary Theory (5. Baskı). London: Penguin. Çakır, S. (2016). Osmanlı Kadın Hareketi (5. Baskı). İstanbul: Metis.
- Dalbay, R. S. (2018). “Kimlik” ve “Toplumsal Kimlik” Kavramı. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(31), 161-176.
- Beauvoir, S. d. (2010). İkinci Cins: Evlilik Çağı (8. Baskı) (Çev. B. Onaran). İstanbul: Payel.
- Demez, G. (2009). Sınıfsal ve Bireysel Kimlik Oluşumunda Beden Sorunu. Toplumbilim Beden Sosyolojisi Özel Sayısı, 24, 17-25.
- Demirkubuz, Z. (Yönetmen). (2006). Kader [Film]. Türkiye: Mavi Film.
- Demirkubuz, Z. (Yönetmen). (2001). Yazgı [Film]. Türkiye: Mavi Film.
- Demirkubuz, Z. (Yönetmen). (1997). Masumiyet [Film]. Türkiye: Mavi Film.
- Demirkubuz, Z. (Yönetmen). (2012). Yeraltı [Film]. Türkiye: Mavi Film.
- Diker, C. (2020). Bir Anti-Kahraman Anlatısı Olarak Joker Filminin Postmodernite Perspektifinden İncelenmesi. sinecine, 11(2), 267-299.
- Direk, Z. (2018). Cinsel Farkın İnşası Felsefi Bir Problem Olarak Cinsiyet (1. Baskı). İstanbul: Metis.
- Doğan, H. (2013). Türk Sinemasında 1980’li Yıllar ve “Dulluk” Teması Etrafında Üretilen Geleneksel Cinsiyet Rolleri. Folklor/Edebiyat, 19(76), 9-20.
- Dostoyevski, F. (2017). Yeraltından Notlar (4. Baskı) (Çev. M. Özgül). İstanbul: İletişim.
- Erksan, M. (Yönetmen). (1960). Şoför Nebahat [Film]. Türkiye: Duru.
- Ergeç, E. N. (2019). Feminist Anlatı Yaklaşımıyla Mustang Filmi ve Dişil Dilin Kurulmasında Bir Yöntem Değerlendirilmesi; Dijital Hikaye Anlatım Atölyesi. SineFilozofi Dergisi, 4(7), 10-27.
- Erus, Z. Ç. (2011). Güçlü Kadın Denemesi: Fahriye Abla. A. Sivas (Ed.), Yavuz Turgul Sinemasını Keşfetmek (1. Baskı) (s. 61-83). İstanbul: Kırmızı Kedi.
- Erus, Z. Ç. Gürkan, H. (2012). Toplumsal Cinsiyet ve Sinemaya Yansıması: Yeniden Çekimler Aracılığıyla Japon ve Amerikan Sinemalarında Kadının Temsiline Bir Bakış. Selçuk İletişim, 7(3), 206-217.
- Esen, Ş. (2000). 80’ler Türkiyesi’nde Sinema (2. Baskı). İstanbul: Beta.
- Fincher, D. (Yönetmen). (1999). Fight Club [Film]. ABD: Twentieth Century Fox.
- Fine, C. (2011). Toplumsal Cinsiyet Yanılsaması (1. Baskı) (Çev. K. Tanrıyar). İstanbul: Sel.
- Grossman, J. (2009). Rethinking the Femme Fatale in Film Noir: Ready for Her Close-Up (2. Baskı). Londra: Palgrave Macmillan.
- Kadiroğlu, M. (2012). Savaş Sonrası (1950-1960) İngiliz Tiyatrosunda Anti-Kahraman. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Langley, T. (2012). Batman and Psychology: A Dark and Stormy Knight (1. Baskı). New Jersey: Wiley.
- Law, R. (1983). The Heroic Ethos in John Dryden's Heroic Plays. Studies in English Literature, 1500-1900, Restoration and Eighteenth Century, 23(3), 389-398.
- Lorber, J. (1993). Believing is Seeing: Biology as Ideology. Gender and Society, 7(4), 568-581.
- McTeigue, J. (Yönetmen) (2005). V for Vendetta [Film]. ABD & Almanya: Warner Bros.
- Mulvey, L. (1999). Visual Pleasure and Narrative Cinema. L. Braudy ve M. Cohen (Ed.), Film Theory and Criticism: Introductory Readings (5. Baskı) (s. 833-844) New York: Oxford UP.
- NFYA (2018, 8 Mart). Gender Inequality In Film Infographic By The New York Film Academy Updated In 2018. New York Film Academy. https://www.nyfa.edu/nyfa-news/gender-inequality-in-film-infographic-by-nyfa-updated-in-2018.php#.YfKakupBxPZ. Erişim Tarihi: 24 Ocak 2022.
- Niemneh S. (2013), The Anti-Hero in Modernist Fiction: From Irony to Cultural Renewal. Mosaic: A Journal For The İnterdisciplinary Study of Literature, 46(4), 75-90.
- Özdemir, B. G. (2018). Şimdiki Zaman: Kadın Karakterlerin Film Mekânlarındaki Temsilinin Feminist Film Eleştirisi Çerçevesinde İncelenmesi. sinecine, 9(2), 131-164.
- Phillips, T. (Yönetmen). (2019). Joker [Film]. ABD: Warner Bros.
- Rice, P. (1996). Intimate Relationships Marriages and Families (4. Baskı). California: Mayfield.
- Salman, S. (2020). Postmodern Sinemada Anti Kahraman: Quentin Tarantino Filmlerinin Analizi. İnsan ve Toplumbilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(3), 2881-2904.
- Sarı, G. ve Tombul, I. (2020). Geçmişten Günümüze Kadın Çalışmalarında Yansımalar (1. Baskı). İstanbul: Hiperyayın.
- Saygılıgil, F. (2013). Feminist Film Kuramı. Z. Özarslan (Ed.), Sinema Kuramları-2 (1. Baskı) (s. 143-165) İstanbul: Su.
- Scott, R. (Yönetmen). (1991). Thelma ve Louise [Film]. ABD: MGM.
- Smelik, A. (2008). Feminist Sinema ve Film Teorisi - Ve Ayna Çatladı (1. Baskı) (Çev. Deniz Koç). İstanbul: Agora. Tarantino, Q. (Yönetmen). (2003). Kill Bill: Volume 1 [Film]. ABD: Miramax.
- Turgul, Y. (Yönetmen). (1984). Fahriye Abla [Film]. Türkiye.
- Taylan, D. Taylan Y. (Yönetmen). (2009). Vavien [Film]. Türkiye: UIP.
- Ünlü, O. (Yönetmen). (2007). Polis [Film]. Türkiye: Eflatun.
- Ünal, Ü. (Yönetmen). (2017). Sofra Sırları [Film]. Türkiye: Anka, Chantier, RTNT.
- Verbinski, G. (Yönetmen). (2003). Pirates of the Caribbean [Film]. ABD: Walt Disney.
- Yılmaz, G. (2015, 22 Ekim). Anti-kahraman kadın karakteriyle: Nefesim Kesilene Kadar. Bantmag. https://bantmag.com/anti-kahraman-kadin-karakteriyle-nefesim-kesilene-kadar/. Erişim Tarihi: 22 Eylül 2021.
- Yüksel, A. H. (2018, 16 Şubat). Ümit Ünal İyi Filmi Zaman Belirliyor. Hayalperdesi. https://www.hayalperdesi.net/soylesi/157-iyi-filmi-zaman-belirliyor.aspx. Erişim Tarihi: 24 Eylül 2021.
- Yüksel, E. (2017). Bir Uyarlama Örneği Olarak Yeraltı Filmi. sinecine, 8(1), 39-59.
Öz
Character representations have changed in Turkish Cinema, especially after the 80s, and many subjects that are considered taboo before have started to be shown in the screen. Despite this, it cannot be said that gender stereotypes have been completely overcome even today. These roles, which are generally shaped by ideological approaches and function like unwritten rules in society, show themselves in cinema through the characters. However, there is a different character structure adopted by the audience, even though it goes beyond gender stereotypes: Anti-heroes In the study, anti-hero female characters were analyzed through the descriptive analysis method within the framework of feminist theory, through the contemporary films of Turkish Cinema, Nefesim Kesilene Kadar (2015) and Sofra Sırları (2017). The study focuses on the representations of female characters in films. Therefore, both films are included to the study as they reflect the representation of anti-hero women in Turkish cinema from the perspective of male and female directors. In the study, the effects of anti-hero women on the presentation of gender roles and character formation in cinema were questioned. Accordingly, with the positioning of female characters as anti-heroes, it has been determined that there is a potential to transform gender stereotypes.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abrams, M. H. ve Harpham, G. (1999). A Glossary of Literary Terms (17. Baskı). Fort Worth: Harcourt B. College.
- Adams, P. G. (1976). The Anti-Hero in Eighteenth-Century Fiction. Studies in Literary Imagination, 9(1), 29-52.
- Akad, L. (Yönetmen). (1949). Vurun Kahpeye [Film]. Türkiye: Erman Film.
- Aristoteles (2010). Poetika: Şiir Sanatı Üstüne (3. Baskı) (Çev. S. Fırat). İstanbul: Can.
- Arpacı, M. (2019). Cinsiyet, Kötülük ve Beden: Femme Fatale İmgesinin Kültürel İnşası. Fe Dergi, 11(1), 140-154. Ayder, D. (Yönetmen). (2016). Suicide Squad [Film]. ABD: Warner Bros.
- Aytekin, A. B. (2014). Gerçeküstücü Sinemanın Onur Ünlü Filmlerindeki Temsili. N. Kayar ve Ü. Güneş (Ed.), III. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı (s. 271-286). Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
- Balcı, E. E. (Yönetmen). (2015). Nefesim Kesilene Kadar [Film]. Türkiye: Prolog.
- Berman, M. (2013). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor (16. Baskı) (Çev. B. Peker ve Ü. Altuğ). İstanbul: İletişim.
- Besson, L. (Yönetmen). (1994). Leon [Film]. Fransa: Columbia Pictures & Gaumont.
- Biryıldız, E. (1993). Şoför Nebahat Mı Olalım, Küçük Hanımefendi mi?. Marmara İletişim Dergisi, (4), 5-18.
- Bröckling, U. (2019). Heroism and Modernity. freiDok. https://freidok.uni-freiburg.de/fedora/objects/freidok:151771/datastreams/FILE1/content. Erişim Tarihi: 08 Aralık 2021.
- Campbell, J. (2017). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu (7. Baskı) (Çev. S. Gürses). İstanbul: İthaki.
- Cervantes, M. d. (2016). Don Quijote (34. Baskı) (Çev. R. Hakmen). İstanbul: Yapı Kredi.
- Coen, J. Coen E. (Yönetmen). (2013). Inside Llewyn Davis [Film]. ABD: CBS Films & StudioCanal.
- Cuddon, J. A. (1998). The Penguin Dictionary of Literary Terms and Literary Theory (5. Baskı). London: Penguin. Çakır, S. (2016). Osmanlı Kadın Hareketi (5. Baskı). İstanbul: Metis.
- Dalbay, R. S. (2018). “Kimlik” ve “Toplumsal Kimlik” Kavramı. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(31), 161-176.
- Beauvoir, S. d. (2010). İkinci Cins: Evlilik Çağı (8. Baskı) (Çev. B. Onaran). İstanbul: Payel.
- Demez, G. (2009). Sınıfsal ve Bireysel Kimlik Oluşumunda Beden Sorunu. Toplumbilim Beden Sosyolojisi Özel Sayısı, 24, 17-25.
- Demirkubuz, Z. (Yönetmen). (2006). Kader [Film]. Türkiye: Mavi Film.
- Demirkubuz, Z. (Yönetmen). (2001). Yazgı [Film]. Türkiye: Mavi Film.
- Demirkubuz, Z. (Yönetmen). (1997). Masumiyet [Film]. Türkiye: Mavi Film.
- Demirkubuz, Z. (Yönetmen). (2012). Yeraltı [Film]. Türkiye: Mavi Film.
- Diker, C. (2020). Bir Anti-Kahraman Anlatısı Olarak Joker Filminin Postmodernite Perspektifinden İncelenmesi. sinecine, 11(2), 267-299.
- Direk, Z. (2018). Cinsel Farkın İnşası Felsefi Bir Problem Olarak Cinsiyet (1. Baskı). İstanbul: Metis.
- Doğan, H. (2013). Türk Sinemasında 1980’li Yıllar ve “Dulluk” Teması Etrafında Üretilen Geleneksel Cinsiyet Rolleri. Folklor/Edebiyat, 19(76), 9-20.
- Dostoyevski, F. (2017). Yeraltından Notlar (4. Baskı) (Çev. M. Özgül). İstanbul: İletişim.
- Erksan, M. (Yönetmen). (1960). Şoför Nebahat [Film]. Türkiye: Duru.
- Ergeç, E. N. (2019). Feminist Anlatı Yaklaşımıyla Mustang Filmi ve Dişil Dilin Kurulmasında Bir Yöntem Değerlendirilmesi; Dijital Hikaye Anlatım Atölyesi. SineFilozofi Dergisi, 4(7), 10-27.
- Erus, Z. Ç. (2011). Güçlü Kadın Denemesi: Fahriye Abla. A. Sivas (Ed.), Yavuz Turgul Sinemasını Keşfetmek (1. Baskı) (s. 61-83). İstanbul: Kırmızı Kedi.
- Erus, Z. Ç. Gürkan, H. (2012). Toplumsal Cinsiyet ve Sinemaya Yansıması: Yeniden Çekimler Aracılığıyla Japon ve Amerikan Sinemalarında Kadının Temsiline Bir Bakış. Selçuk İletişim, 7(3), 206-217.
- Esen, Ş. (2000). 80’ler Türkiyesi’nde Sinema (2. Baskı). İstanbul: Beta.
- Fincher, D. (Yönetmen). (1999). Fight Club [Film]. ABD: Twentieth Century Fox.
- Fine, C. (2011). Toplumsal Cinsiyet Yanılsaması (1. Baskı) (Çev. K. Tanrıyar). İstanbul: Sel.
- Grossman, J. (2009). Rethinking the Femme Fatale in Film Noir: Ready for Her Close-Up (2. Baskı). Londra: Palgrave Macmillan.
- Kadiroğlu, M. (2012). Savaş Sonrası (1950-1960) İngiliz Tiyatrosunda Anti-Kahraman. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Langley, T. (2012). Batman and Psychology: A Dark and Stormy Knight (1. Baskı). New Jersey: Wiley.
- Law, R. (1983). The Heroic Ethos in John Dryden's Heroic Plays. Studies in English Literature, 1500-1900, Restoration and Eighteenth Century, 23(3), 389-398.
- Lorber, J. (1993). Believing is Seeing: Biology as Ideology. Gender and Society, 7(4), 568-581.
- McTeigue, J. (Yönetmen) (2005). V for Vendetta [Film]. ABD & Almanya: Warner Bros.
- Mulvey, L. (1999). Visual Pleasure and Narrative Cinema. L. Braudy ve M. Cohen (Ed.), Film Theory and Criticism: Introductory Readings (5. Baskı) (s. 833-844) New York: Oxford UP.
- NFYA (2018, 8 Mart). Gender Inequality In Film Infographic By The New York Film Academy Updated In 2018. New York Film Academy. https://www.nyfa.edu/nyfa-news/gender-inequality-in-film-infographic-by-nyfa-updated-in-2018.php#.YfKakupBxPZ. Erişim Tarihi: 24 Ocak 2022.
- Niemneh S. (2013), The Anti-Hero in Modernist Fiction: From Irony to Cultural Renewal. Mosaic: A Journal For The İnterdisciplinary Study of Literature, 46(4), 75-90.
- Özdemir, B. G. (2018). Şimdiki Zaman: Kadın Karakterlerin Film Mekânlarındaki Temsilinin Feminist Film Eleştirisi Çerçevesinde İncelenmesi. sinecine, 9(2), 131-164.
- Phillips, T. (Yönetmen). (2019). Joker [Film]. ABD: Warner Bros.
- Rice, P. (1996). Intimate Relationships Marriages and Families (4. Baskı). California: Mayfield.
- Salman, S. (2020). Postmodern Sinemada Anti Kahraman: Quentin Tarantino Filmlerinin Analizi. İnsan ve Toplumbilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(3), 2881-2904.
- Sarı, G. ve Tombul, I. (2020). Geçmişten Günümüze Kadın Çalışmalarında Yansımalar (1. Baskı). İstanbul: Hiperyayın.
- Saygılıgil, F. (2013). Feminist Film Kuramı. Z. Özarslan (Ed.), Sinema Kuramları-2 (1. Baskı) (s. 143-165) İstanbul: Su.
- Scott, R. (Yönetmen). (1991). Thelma ve Louise [Film]. ABD: MGM.
- Smelik, A. (2008). Feminist Sinema ve Film Teorisi - Ve Ayna Çatladı (1. Baskı) (Çev. Deniz Koç). İstanbul: Agora. Tarantino, Q. (Yönetmen). (2003). Kill Bill: Volume 1 [Film]. ABD: Miramax.
- Turgul, Y. (Yönetmen). (1984). Fahriye Abla [Film]. Türkiye.
- Taylan, D. Taylan Y. (Yönetmen). (2009). Vavien [Film]. Türkiye: UIP.
- Ünlü, O. (Yönetmen). (2007). Polis [Film]. Türkiye: Eflatun.
- Ünal, Ü. (Yönetmen). (2017). Sofra Sırları [Film]. Türkiye: Anka, Chantier, RTNT.
- Verbinski, G. (Yönetmen). (2003). Pirates of the Caribbean [Film]. ABD: Walt Disney.
- Yılmaz, G. (2015, 22 Ekim). Anti-kahraman kadın karakteriyle: Nefesim Kesilene Kadar. Bantmag. https://bantmag.com/anti-kahraman-kadin-karakteriyle-nefesim-kesilene-kadar/. Erişim Tarihi: 22 Eylül 2021.
- Yüksel, A. H. (2018, 16 Şubat). Ümit Ünal İyi Filmi Zaman Belirliyor. Hayalperdesi. https://www.hayalperdesi.net/soylesi/157-iyi-filmi-zaman-belirliyor.aspx. Erişim Tarihi: 24 Eylül 2021.
- Yüksel, E. (2017). Bir Uyarlama Örneği Olarak Yeraltı Filmi. sinecine, 8(1), 39-59.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makale |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 24 Eylül 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 |
Cited By
ARTS, CC BY-NC 4.0 ile lisanslanmaktadır 
YAYINCI | DERGİ KURULLARI | DİZİNLER | ÜCRET POLİTİKASI | İSTATİSTİKLER | MIAR | SHERPA ROMEO