Öz
This study explores the transformation of the femme fatale archetype within the hybrid genre of tech-noir by analyzing Ex Machina (2014). The research employs genre analysis to examine narrative structure, character representation, and stylistic elements. The theoretical framework draws on the historical development of film noir and key approaches to the femme fatale figure. Ex Machina was selected for its clear integration of noir conventions and its depiction of a technologically reimagined femme fatale. The analysis reveals that the film’s female-coded android character retains traits of the classical femme fatale—such as seduction and manipulation—while also gaining new dimensions shaped by technological context. As such, Ex Machina illustrates how the femme fatale figure has been reconstructed in contemporary cinema through themes of control, autonomy, and transformation within artificial environments.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aker, N. (2021). Kadın karakterlerin sinemasal dönüşümleri: Game of Thrones evreni, alternatif değerler ve kadınlık inşası (1. Baskı). Klaros.
- Anderson, P. W. S. (Yönetmen). (2002). Resident evil [Film]. Constantin.
- Ataman, Ö. E. (2002). Sinemada toplumsal cinsiyet rolleri: 1980-1999 Yılları arasında tür sinemasında toplumsal cinsiyet rollerinin sunumu (Doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
- Atay, A. (2020). Toplumsal cinsiyet bağlamında Lanthimos filmlerini tartışmak: “The lobster”, “The killing of a sacred deer” ve “The favourite”. İstanbul Arel Üniversitesi iletişim çalışmaları dergisi, 8(17), 133-162. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1376549
- Avcı, İ. B. (2022). Sinemanın tehlikeli bir sokağı olarak neo-noir: Blood simple ve Fargo. İnif e-dergi, 7(1), 242-259. https://doi.org/10.47107/inifedergi.978378
- Bakır, B. ve Onat, E. S. (2015). Hollywood sinemasında baştan/yoldan çıkarıcı kadın figürünün dönüşümü. Uşak Üniversitesi sosyal bilimler dergisi, 8(1), 89-102. https://doi.org/10.12780/uusbd.17976
- Butler, J. (2023). Cinsiyet belası, feminizm ve kimliğin altüst edilmesi (9. Baskı) (Çev. B. Ertür). Metis.
- Dahl, J. (Yönetmen). (1994). The Last Seduction [Film]. ITC.
- Erol, E. (2018). Öldüren cazibenin teknolojik durağı siber kadınsılık: Ghost in the shell. Üsküdar üniversitesi sosyal bilimler dergisi, 4(6), 77-100. https://doi.org/10.32739/uskudarsbd.4.6.41
- Farrimond, K. (2018). The contemporary femme fatale (1. Baskı). Routledge.
- Garland, A. (Yönetmen). (2014). Ex machina [Film]. Universal.
- Gilliam, T. (Yönetmen). (1985). Brazil [Film]. Universal.
- Huyssen, A. (1982). The vamp and the machine: Technology and sexuality in Fritz Lang’s Metropolis. New German Critique, 24/25, 221-237. https://doi.org/10.2307/488052
- Ingster, B. (Yönetmen). (1940). Stranger on the third floor [Film]. RKO Radio.
- Kabadayı, L. (2020). Film eleştirisi (4. Baskı). Ayrıntı.
- Kasdan, L. (Yönetmen). (1981). Body Heat [Film]. Warner.
- Lang, F. (Yönetmen). (1927). Metropolis [Film]. Universum, Paramount.
- Madenoğlu, D. N. (2016). Bilim kurgu sinemasında bir yeni kara film örneği: Ex Machina. Uluslararası hakemli iletişim ve edebiyat araştırmaları dergisi, (11), 423-441. https://doi.org/10.17361/uhıve.20161119440
- McClenaghan, K. (2017). A genealogy of feminist tech-noir (Lisans tezi). New York University, New York.
- Mori, M. ve MacDorman, K. F. ve Kageki, N. (2012). The uncanny valley. IEEE, 19(2), 98-100. https://doi.org/10.1109/MRA.2012.2192811
- Mulvey, L. (1997). Görsel haz ve anlatı sineması (Çev. N. Abisel). 25. kare, 21, 44-58.
- Özen, Y. (2017). Yeşim Ustaoğlu sinemasında toplumsal cinsiyet ve kadın (Doktora tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
- Özkantar, M. Ö. (2024). Dijitalde film noir’in izini sürmek: “Bozkır” ve “Çekiç ve gül: Bir Behzat Ç. hikâyesi” dizilerinde kara film. Elektronik sosyal bilimler dergisi, 23(90), 709-728. https://doi.org/10.17755/esosder.1383989
- Öztürk, S. R. (2000). Sinemada kadın olmak (1. baskı). Alan.
- Proyas, A. (Yönetmen). (1998). Dark city [Film]. Mystery Clock.
- Sanders, R. (Yönetmen). (2017). Ghost in the shell [Film]. Paramount.
- Scott, R. (Yönetmen). (1979). Alien [Film]. 20th Century.
- Scott, R. (Yönetmen). (1982). Blade runner [Film]. Warner.
- Scott, R. (Yönetmen). (1991). Thelma and Louis [Film]. MGM.
- Seifert, S. (2016). Cyborg myths, masculine myths: Representations of masculine control and the female cyborg in Alex Garland’s Ex Machina (Lisans tezi). Utrecht University, Utrecht.
- Sunal, G. (2018). Sinemada bilinçdışı ve yeni gözetim (1. baskı). Gece Kitaplığı.
- Terzioğlu, F. (2023). İnsanı insan yapan nedir? Yapay zekâ filmlerine tasavvuf gözüyle bakmak (1. baskı). Metis.
- Turan, H. S. (2013). Eril bakış açısından sinemada kadın ve şiddet olgusu (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
- Verhoeven, P. (Yönetmen). (1992). Basic instinct [Film]. TriStar.
- Welles, O. (Yönetmen). (1958). Touch of evil [Film]. Universal-International.
- Wiseman, L. (Yönetmen). (2003). Underworld [Film]. Screen Gems.
Öz
Kara film türü, postmodern dönemde bilim kurgu sinemasıyla birleşerek teknolojik kara film adı verilen melez bir form oluşturmuştur. Bu çerçevede, femme fatale figürü, distopik anlatıların tedirgin edici yönlerini temsil eden yeni bir sembol olmuştur. Bu çalışma, femme fatale arketipinin nasıl dönüştüğünü, teknolojik kara film türünün bir örneği olan Ex Machina (2014) filmi aracılığıyla incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada, türsel çözümleme kullanılarak, filmdeki anlatı yapısı, karakterler, estetik unsurlar ve türsel motifler değerlendirilmiştir. Teorik olarak, kara filmin tarihsel gelişimi, tür teorileri ve klasik femme fatale karakterine dair yaklaşımlar esas alınmıştır. Ex Machina filmi, melez yapısı, kara film özelliklerini taşıması ve femme fatale figürünün dönüşümünü belirgin şekilde yansıtması sebebiyle seçilmiştir. Çalışma sonucunda, filmdeki kadın robot karakterin klasik femme fatale örneklerine benzediği; fakat yapısı, işlevi ve görünümü açısından farklılıklar taşıdığı görülmüştür. Bu bağlamda Ex Machina, klasik femme fatale figürünün günümüz teknolojik anlatılarında nasıl yeniden üretildiğini göstermektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aker, N. (2021). Kadın karakterlerin sinemasal dönüşümleri: Game of Thrones evreni, alternatif değerler ve kadınlık inşası (1. Baskı). Klaros.
- Anderson, P. W. S. (Yönetmen). (2002). Resident evil [Film]. Constantin.
- Ataman, Ö. E. (2002). Sinemada toplumsal cinsiyet rolleri: 1980-1999 Yılları arasında tür sinemasında toplumsal cinsiyet rollerinin sunumu (Doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
- Atay, A. (2020). Toplumsal cinsiyet bağlamında Lanthimos filmlerini tartışmak: “The lobster”, “The killing of a sacred deer” ve “The favourite”. İstanbul Arel Üniversitesi iletişim çalışmaları dergisi, 8(17), 133-162. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1376549
- Avcı, İ. B. (2022). Sinemanın tehlikeli bir sokağı olarak neo-noir: Blood simple ve Fargo. İnif e-dergi, 7(1), 242-259. https://doi.org/10.47107/inifedergi.978378
- Bakır, B. ve Onat, E. S. (2015). Hollywood sinemasında baştan/yoldan çıkarıcı kadın figürünün dönüşümü. Uşak Üniversitesi sosyal bilimler dergisi, 8(1), 89-102. https://doi.org/10.12780/uusbd.17976
- Butler, J. (2023). Cinsiyet belası, feminizm ve kimliğin altüst edilmesi (9. Baskı) (Çev. B. Ertür). Metis.
- Dahl, J. (Yönetmen). (1994). The Last Seduction [Film]. ITC.
- Erol, E. (2018). Öldüren cazibenin teknolojik durağı siber kadınsılık: Ghost in the shell. Üsküdar üniversitesi sosyal bilimler dergisi, 4(6), 77-100. https://doi.org/10.32739/uskudarsbd.4.6.41
- Farrimond, K. (2018). The contemporary femme fatale (1. Baskı). Routledge.
- Garland, A. (Yönetmen). (2014). Ex machina [Film]. Universal.
- Gilliam, T. (Yönetmen). (1985). Brazil [Film]. Universal.
- Huyssen, A. (1982). The vamp and the machine: Technology and sexuality in Fritz Lang’s Metropolis. New German Critique, 24/25, 221-237. https://doi.org/10.2307/488052
- Ingster, B. (Yönetmen). (1940). Stranger on the third floor [Film]. RKO Radio.
- Kabadayı, L. (2020). Film eleştirisi (4. Baskı). Ayrıntı.
- Kasdan, L. (Yönetmen). (1981). Body Heat [Film]. Warner.
- Lang, F. (Yönetmen). (1927). Metropolis [Film]. Universum, Paramount.
- Madenoğlu, D. N. (2016). Bilim kurgu sinemasında bir yeni kara film örneği: Ex Machina. Uluslararası hakemli iletişim ve edebiyat araştırmaları dergisi, (11), 423-441. https://doi.org/10.17361/uhıve.20161119440
- McClenaghan, K. (2017). A genealogy of feminist tech-noir (Lisans tezi). New York University, New York.
- Mori, M. ve MacDorman, K. F. ve Kageki, N. (2012). The uncanny valley. IEEE, 19(2), 98-100. https://doi.org/10.1109/MRA.2012.2192811
- Mulvey, L. (1997). Görsel haz ve anlatı sineması (Çev. N. Abisel). 25. kare, 21, 44-58.
- Özen, Y. (2017). Yeşim Ustaoğlu sinemasında toplumsal cinsiyet ve kadın (Doktora tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
- Özkantar, M. Ö. (2024). Dijitalde film noir’in izini sürmek: “Bozkır” ve “Çekiç ve gül: Bir Behzat Ç. hikâyesi” dizilerinde kara film. Elektronik sosyal bilimler dergisi, 23(90), 709-728. https://doi.org/10.17755/esosder.1383989
- Öztürk, S. R. (2000). Sinemada kadın olmak (1. baskı). Alan.
- Proyas, A. (Yönetmen). (1998). Dark city [Film]. Mystery Clock.
- Sanders, R. (Yönetmen). (2017). Ghost in the shell [Film]. Paramount.
- Scott, R. (Yönetmen). (1979). Alien [Film]. 20th Century.
- Scott, R. (Yönetmen). (1982). Blade runner [Film]. Warner.
- Scott, R. (Yönetmen). (1991). Thelma and Louis [Film]. MGM.
- Seifert, S. (2016). Cyborg myths, masculine myths: Representations of masculine control and the female cyborg in Alex Garland’s Ex Machina (Lisans tezi). Utrecht University, Utrecht.
- Sunal, G. (2018). Sinemada bilinçdışı ve yeni gözetim (1. baskı). Gece Kitaplığı.
- Terzioğlu, F. (2023). İnsanı insan yapan nedir? Yapay zekâ filmlerine tasavvuf gözüyle bakmak (1. baskı). Metis.
- Turan, H. S. (2013). Eril bakış açısından sinemada kadın ve şiddet olgusu (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
- Verhoeven, P. (Yönetmen). (1992). Basic instinct [Film]. TriStar.
- Welles, O. (Yönetmen). (1958). Touch of evil [Film]. Universal-International.
- Wiseman, L. (Yönetmen). (2003). Underworld [Film]. Screen Gems.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Film Eleştirisi, Film Yapım ve Yönetimi, Sinema Kuramları, Sinema ve Estetik, Sinema-TV Yapım ve Yönetimi |
| Bölüm | Makale |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 24 Eylül 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 11 Nisan 2025 |
| Kabul Tarihi | 1 Ağustos 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 14 |
ARTS, CC BY-NC 4.0 ile lisanslanmaktadır 
YAYINCI | DERGİ KURULLARI | DİZİNLER | ÜCRET POLİTİKASI | İSTATİSTİKLER | MIAR | SHERPA ROMEO