Öz
Osmanlı tezhip sanatında, dini, ilmi, edebi ve bilimsel yazma eserlerin süslemesinde kullanılan motifler farklı üsluplarla karşımıza çıkmaktadır. Çalışma konumuz Uppsala Üniversitesi Kütüphanesi koleksiyonunda bulunan Osmanlı dönemi eserlerinden olan Selimname’nin tezyinatında yer alan natüralist üsluptaki çiçek resimleridir. Natüralist çiçekler ile tezyin edilen Selimname’nin süsleme alanları, dönem özellikleri, motif anlamları, renk ve kompozisyon özellikleri değerlendirilerek eserde kullanılan motiflerden çizimler yapılmıştır. Araştırmanın sonucunda Hoca Sadeddin tarafından Osmanlı Türkçesiyle yazılan eserin 43 varağında süsleme yapıldığı görülmektedir. Eserin halkâr tezyinatında natüralist üslupta çiçeklerden gül, sümbül, lale, siklamen, karanfil ve ayrıca bulut motifleri yer almıştır. Yazma eserin cilt, halkâr ve ferağ kaydı süslemelerinde natüralist üslupta motifler kullanılmıştır. Eserin yazıldığı döneme ilişkin bir kayıt bulunmamasından, yazarı Hoca Sadeddin’in (1536-1599) yaşadığı yıllar göz önünde bulundurularak XVI. yüzyılda yazıldığı anlaşılmaktadır. Selimname eserinde kullanılan natüralist motifler, Osmanlı natüralist çiçek üslubu ve bu üslubun yazma eserlerde kullanımı hakkında bilgi verdiğinden Türk sanatları alanına önemli bir kazanımdır.
Anahtar Kelimeler
selimname yazma eser natüralist çiçek resimleri hoca sadeddin efendi
Kaynakça
- 1. Referans1 Argunşah, M. (2009). Türk Edebiyatında Selimnameler. Türk Çalışmaları Uluslararası Diller, Edebiyat Dergisi, 4(8), 31-47.
- 2. Referans2 Atasoy, N. (2011). Hasbahçe Osmanlı Kültüründe Bahçe ve Çiçek (1. Baskı). İstanbul: Milenyum.
- 3. Referans3 Atasoy, N. (2016). Karamemi (1. Baskı). İstanbul: Masa.
- 4. Referans4 Ayverdi, İ. (2020). Misalli Büyük Türkçe Sözlük (5. Baskı). İstanbul: Kubbealtı.
- 5. Referans5 Birol, İ., Derman, Ç. (2004). Türk Tezyîni Sanatlarında Motifler (4. Baskı). İstanbul: Kubbealtı.
- 6. Referans6 Birol, A. İ. (2012). Tezhip. İslâm Ansiklopedisi (Cilt 41, s. 61-62). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
- 7. Referans7 Daş, A. (2003a). Hoca Saadeddin Efendi’nin Hayatı ve Eserleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 14, 165- 207.
- 8. Referans8 Daş, A. (2003b). Osmanlılarda Münşeat Geleneği, Hoca Saadeddin Efendi'nin Hayatı, Eserleri ve Münşeatı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- 9.Referans9 Demiriz, Y. (2005). Osmanlı Kitap Sanatlarında Doğal Çiçekler (1. Baskı). İstanbul: Yorum Sanat.
- 10. Referans10 Demiriz, Y. (2007). Yüzyıllar Boyu Çiçek Ressamlığı (1. Baskı). İstanbul: Yorum Sanat.
- 11. Referans11 Doğanay, A. (1999). Bulut Motifi ve Osmanlı Sanatındaki İlk Örnekleri. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 6, 225-234.
- 12. Referans12 Duran, G. (2008). Ali Üsküdârî Tezhip ve Ruganî Ustâdı, Çiçek Ressamı (1. Baskı). İstanbul: Kubbealtı.
- 13. Referans13 Duran, G. (2018). Osmanlı Tezhip Sanatında Natüralist Üslûpta Çiçekler. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 177-199.
- 14. Referans14 Emlak, S. (2017). Amasya II. Bayezid Kütüphanesinde Bulunan Şah u Geda Mesnevisinin Tezyinatı ve Özgün Tasarımlara Yansıması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
- 15. Referans15 İrepoğlu, G. (2012). Lale Doğada, Tarihte, Sanatta (1. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi.
- 16. Referans16 Kıral, B. (2020). Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
- 17. Referans17 Maktal, A. (2019). Türk Tezyînatındaki Yarı Üsluplaştırma Anlayışının “Portakal Çiçeği” Örneğinde İncelenmesi. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8), 85-97. DOI: 10.32579/mecmua.536731.
- 18. Referans18 Özkeçeci, İ. (1992). Türk Tezhip Sanatı ve Tezyini Motifler (1.Baskı). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü.
- 19. Referans19 Özönder, H. (2003). Ansiklopedik Hat ve Tezhip Sanatları Deyimleri, Terimleri Sözlüğü (1. Baskı). Konya: Sebat.
- 20. Referans20 Sadeddin, H. (_ _ _ _). Selimname [Online Kütüphane Versiyonu]. http://www.alvinportal.org/alvin/view.jsf?dswid=2962&searchType=EXTENDED&query=&aq=%5B%5B%7B%22A_FQ%22%3A%22Uppsala+Ottoman+Heritage%22%7D%5D%5D&aqe=%5B%5D&af=%5B%5D&pid=alvin-record%3A16116&c=31#alvin-record%3A16116
- 21. Referans21 Severcan, Ş. (1992). Hoca Sadeddin Efendi ve Tarihçiliğimizdeki Yeri. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(8), 73-78.
- 22. Referans22 Sona, F. (2015). Divan Şiirinde Karanfil. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(41), 307-315.
- 23. Referans23 Taşkale, F. (2010). Gelenekten Geleceğe Tezhip Sanatında Bir Yolculuk. İsmek El Sanatları Dergisi, 9, 7-20.
- 24. Referans24 Tekindağ, M. C. Ş. (1970). Selim-nameler, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 1, 197-230.
- 25. Referans25 Uğur, A. (1978). Selim-nâmeler. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 22(1), 367-380.
- 26. Referans26 Uğur, A. (1980). Hoca Sadeddin Efendi’nin Selimnamesi. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, 4, 225-241.
- 27. Referans27 Uğur, A. (2009). Selimname. İslam Ansiklopedisi (Cilt 3, s. 440-441). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
- 28. Referans28 Üçer, M., Üçer, K. (2006). Somut Olmayan Kültürel Miras Ögesi Olarak Tezhib Sanatı. Lale Kültür, Sanat ve Medeniyet Dergisi, 1(1), 22-31.
- 29. Referans29 Ünver, S. (1951). Müzehhip Karamemi (1. Baskı). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
- 30.Referans30 Ünver, S. (1966). Çiçek Tarihimizde Türk Karanfilleri. Türkiye Etnografya Dergisi, 9, 5-12.
- 31. Referans31 Yıldırım, A., Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (8. Baskı). Ankara: Seçkin.
- 32.Referans32 Yılmaz, A. (2004). Türk Kitap Sanatları Tabir ve Istılahları (1. Baskı). İstanbul: Damla.
Öz
In Ottoman illumination art, motifs used to decorate religious, scientific, literary, and scientific manuscripts appear differently. The study subject is flower paintings in naturalist style the decoration of the Selimname, which is one of the Ottoman period works in the collection of the Uppsala University Library. The ornamental areas, period features, meanings of motif, color and composition features of Selimname, which was decorated with naturalistic flowers, were evaluated, and drawings were made from the motifs used in work. Consequently, it’s seen that decorated the 43 foil of the work written by Hoca Sadeddin in Ottoman Turkish. In the halkâr ornaments of the work, rose, hyacinth, tulip, cyclamen, carnation, and cloud motifs were used a naturalistic style. Naturalistic motifs were used to decorate the manuscript's binding, halkâr, and ferağ record. Since there was no record of the period when the work was written, it’s predicted that it was written in the 16th century, considering the years (1536-1599) when the author, Hodja Sadeddin, lived. The naturalistic motifs used in the Selimname work are an important achievement for the field of Turkish arts, as it gives information about the Ottoman naturalist flower style and the use of this style in manuscripts.
Anahtar Kelimeler
selimname manuscript naturalistic flower paintings hodja sadeddin efendi
Kaynakça
- 1. Referans1 Argunşah, M. (2009). Türk Edebiyatında Selimnameler. Türk Çalışmaları Uluslararası Diller, Edebiyat Dergisi, 4(8), 31-47.
- 2. Referans2 Atasoy, N. (2011). Hasbahçe Osmanlı Kültüründe Bahçe ve Çiçek (1. Baskı). İstanbul: Milenyum.
- 3. Referans3 Atasoy, N. (2016). Karamemi (1. Baskı). İstanbul: Masa.
- 4. Referans4 Ayverdi, İ. (2020). Misalli Büyük Türkçe Sözlük (5. Baskı). İstanbul: Kubbealtı.
- 5. Referans5 Birol, İ., Derman, Ç. (2004). Türk Tezyîni Sanatlarında Motifler (4. Baskı). İstanbul: Kubbealtı.
- 6. Referans6 Birol, A. İ. (2012). Tezhip. İslâm Ansiklopedisi (Cilt 41, s. 61-62). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
- 7. Referans7 Daş, A. (2003a). Hoca Saadeddin Efendi’nin Hayatı ve Eserleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 14, 165- 207.
- 8. Referans8 Daş, A. (2003b). Osmanlılarda Münşeat Geleneği, Hoca Saadeddin Efendi'nin Hayatı, Eserleri ve Münşeatı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- 9.Referans9 Demiriz, Y. (2005). Osmanlı Kitap Sanatlarında Doğal Çiçekler (1. Baskı). İstanbul: Yorum Sanat.
- 10. Referans10 Demiriz, Y. (2007). Yüzyıllar Boyu Çiçek Ressamlığı (1. Baskı). İstanbul: Yorum Sanat.
- 11. Referans11 Doğanay, A. (1999). Bulut Motifi ve Osmanlı Sanatındaki İlk Örnekleri. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 6, 225-234.
- 12. Referans12 Duran, G. (2008). Ali Üsküdârî Tezhip ve Ruganî Ustâdı, Çiçek Ressamı (1. Baskı). İstanbul: Kubbealtı.
- 13. Referans13 Duran, G. (2018). Osmanlı Tezhip Sanatında Natüralist Üslûpta Çiçekler. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 177-199.
- 14. Referans14 Emlak, S. (2017). Amasya II. Bayezid Kütüphanesinde Bulunan Şah u Geda Mesnevisinin Tezyinatı ve Özgün Tasarımlara Yansıması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
- 15. Referans15 İrepoğlu, G. (2012). Lale Doğada, Tarihte, Sanatta (1. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi.
- 16. Referans16 Kıral, B. (2020). Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
- 17. Referans17 Maktal, A. (2019). Türk Tezyînatındaki Yarı Üsluplaştırma Anlayışının “Portakal Çiçeği” Örneğinde İncelenmesi. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8), 85-97. DOI: 10.32579/mecmua.536731.
- 18. Referans18 Özkeçeci, İ. (1992). Türk Tezhip Sanatı ve Tezyini Motifler (1.Baskı). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü.
- 19. Referans19 Özönder, H. (2003). Ansiklopedik Hat ve Tezhip Sanatları Deyimleri, Terimleri Sözlüğü (1. Baskı). Konya: Sebat.
- 20. Referans20 Sadeddin, H. (_ _ _ _). Selimname [Online Kütüphane Versiyonu]. http://www.alvinportal.org/alvin/view.jsf?dswid=2962&searchType=EXTENDED&query=&aq=%5B%5B%7B%22A_FQ%22%3A%22Uppsala+Ottoman+Heritage%22%7D%5D%5D&aqe=%5B%5D&af=%5B%5D&pid=alvin-record%3A16116&c=31#alvin-record%3A16116
- 21. Referans21 Severcan, Ş. (1992). Hoca Sadeddin Efendi ve Tarihçiliğimizdeki Yeri. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(8), 73-78.
- 22. Referans22 Sona, F. (2015). Divan Şiirinde Karanfil. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(41), 307-315.
- 23. Referans23 Taşkale, F. (2010). Gelenekten Geleceğe Tezhip Sanatında Bir Yolculuk. İsmek El Sanatları Dergisi, 9, 7-20.
- 24. Referans24 Tekindağ, M. C. Ş. (1970). Selim-nameler, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 1, 197-230.
- 25. Referans25 Uğur, A. (1978). Selim-nâmeler. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 22(1), 367-380.
- 26. Referans26 Uğur, A. (1980). Hoca Sadeddin Efendi’nin Selimnamesi. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, 4, 225-241.
- 27. Referans27 Uğur, A. (2009). Selimname. İslam Ansiklopedisi (Cilt 3, s. 440-441). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
- 28. Referans28 Üçer, M., Üçer, K. (2006). Somut Olmayan Kültürel Miras Ögesi Olarak Tezhib Sanatı. Lale Kültür, Sanat ve Medeniyet Dergisi, 1(1), 22-31.
- 29. Referans29 Ünver, S. (1951). Müzehhip Karamemi (1. Baskı). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
- 30.Referans30 Ünver, S. (1966). Çiçek Tarihimizde Türk Karanfilleri. Türkiye Etnografya Dergisi, 9, 5-12.
- 31. Referans31 Yıldırım, A., Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (8. Baskı). Ankara: Seçkin.
- 32.Referans32 Yılmaz, A. (2004). Türk Kitap Sanatları Tabir ve Istılahları (1. Baskı). İstanbul: Damla.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makale |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 18 Şubat 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 |
ARTS, CC BY-NC 4.0 ile lisanslanmaktadır 
