NOSYON: Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi

Öz

Geleneksel Türk sanatları arasında önemli bir yere sahip olan hat sanatı, yüzyıllar boyunca usta-çırak münasebetiyle öğretile gelmiş ve bu sayede karakteristik özelliklerini kaybetmeden günümüze kadar ulaşmıştır. İslam’ın kutsal kitabı Kur’an-ı Kerîm’de yer alan Kalem Sûresi yazma konusunda açık iltifatlarda bulunarak bu eylemi yüceltmektedir. İlk hattat olarak kabul edilen Hz. Ali yazının önemini çokça vurgulamış ve yazmaya önem vermiş bir kişidir. O’nu güzel yazmaya sevk eden ise bizzat Hz. Muhammed olmuştur. İslam dini ve tasavvuf, hayatın her alanında ölçülü olmayı yücelten öğretilerdir. Hat sanatı, kaynağını İslam dininden alan bir sanat dalı olarak ortaya çıkmış, belli safhalardan geçerek günümüze gelmiştir. Başlarda resim, sonrasında çizgi ve noktadan yola çıkılarak geliştirilen Arap alfabesi ve İslam hattı günümüzde sanatsal bir değere sahiptir. Bilinen diğer sanat dalları ve akımlarıyla etkileşime girmeyen hüsn-i hat, tasvir yasağının bir sonucu olarak çizgisel icrasını korumuş ve yakın zamana kadar plastik sanatlarla bir araya gelmemiştir. Türk sanatçılara göre yazı aslında bir resimdir. Ancak sürrealist resimdir. Harf biçimleri, tıpkı Picasso tablolarındaki insanlar gibi hem tabiat içidir hem de tabiat dışıdır (Baltacıoğlu, 1993, s. 20). Tüm sanat dallarında ve ekollerinde uyulması gereken belirli ölçüler ve kurallar vardır. İslamiyet’in ve Müslümanların hayat verdiği hüsn-i hat da belli ölçüleri olan bir sanat dalıdır. Bahsettiğimiz ölçüler yazıyı meydana getiren harfleri, noktaları, okutucu ve tezyini işaretleri ve bu sanatla uğraşan kişileri de kapsamaktadır. Bu yazıda hat sanatının temelini oluşturan ölçü sisteminden bahsedilecek ve bu ölçü sisteminin neye göre belirlenmiş olabileceği üzerinde durulacaktır. Geleneksel sanatlarımızın merkezinde bulunan hüsn-i hattın değişmez kuralı olan ölçü sistemini anlamanın, bu sanatın icrasında ve eleştirisinde önemli bir katkı olacağı kanaatindeyiz.