Öz
Jewelry is one of the phenomena that are among the indispensables of every society and tradition, both today and in its historical process. Today, although there is no distinction between men and women in jewelry, the connotation of women occurs spontaneously when it comes to jewelry, and it is even evaluated as a whole in the literature. Every society shapes its jewelry concept according to its lifestyle, belief and geography. In addition to adornment, jewelry carries many meanings and has the feature of conveying nonverbal messages as a means of expression. In this research, jewelry will be evaluated as a status indicator.
Many communities around the world are known and differentiated by the jewelry they use. For example, women belonging to the Mursi Tribe, living in the Omo River valley, about 100 km north of the Kenyan border, in the far southwest of Ethiopia, are world-renowned and distinguished by the jewelry they wear. The unique jewelry tradition of Mursi Women is extraordinary (in other words, extreme) jewelry that not every woman can accept and use. In this context, research has been carried out on a tradition that has been going on for centuries, the jewelry culture of Mursi Women, which can be described as extreme, and the existence of similar examples in the world. The subject of this research is the Mursi Tribe, which has an extremist tradition, but other people from other geographies will also be mentioned.
On the other hand, examples of extremism, which are called fashion today, are also included. The study also had some determinations and outputs in the socio-cultural field. For example, today, where even intangible cultural assets have become commodified, it has become remarkable what the cultural wealth of the Mursi Tribe has evolved into in the 21st century. Some results have also been obtained as to whether the culture, which is the subject of the research, is maintained by the Mursi because it is in their genetic code or because of purely material expectations.
Kaynakça
- Abramović, M (1974). Rhythm 0 [Performans sanatı]. İtalya: Ermafrodito.
- Astfalck J, Broadhead C, Derrez P (2005). New directions in jewellery. Black Dog Publishing.
- Bulatoviç, A (2000). Ethiopia through Russian eyes: Country in transition, 1896-1898 Lawren-ceville. NJ: Red Sea Press.
- Cheung L, Clarke B, Clarke I (2006). New directions in jewellery II. Black Dog Publishing Ltd.
- Çataloluk, H M (2019). Tokat ilinde yapılan geleneksel takılar. Yüksek lisans tezi. Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Ankara.
- Coşkun, A (2012). Kahramanmaraş ili geleneksel takılarından Maraş Burması üzerine bir araştırma. Yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
- Er B, Hünerel Z S (2018). Kastamonu ili Tosya ilçesi geleneksel Kıstı takısı. Kalemişi Dergisi, 6(11): 41-54. Ertan, N (2011). Çağdaş takıda aşırılık: Eğilim ve uygulamalar. Sanatta yeterlik tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü. İzmir.
- Escudero-Castano, N Perea-García MA, Campo-Trapero J, Cano-Sánchez J, Bascones-Martínez A (2008). Oral and perioral piercing complications. Open Dent. (2): 133-136.
- Flayer D, Nava A, Tartaglia G, Vidale M, Coppa A, Bondioli L (2020). Evidence for labret use in prehistory. Bull Int Assoc Paleodont. 14(1): 1-23.
- Garve R, Garve M, Türp JC, Meyer CG (2017). Labrets in Africa and Amazonia: medical implications and cultural determinants. Tropical Medicine and International Health. 22(2): 232-240.
- Hillson, S (2006). Dental morphology, proportions and attrition. Trinkaus E, Svoboda J (Ed.), Early modern human evolution in Central Europe içinde ss.179-223. Oxford University Press.
- King E, Brewer E, Brown P (2018). Oral piercings and their complications: How confident are we as a profession? Brit Dent, (224): 887-895.
- La Salle, M (2008). Beyond lip service an analysis of labrets and their social context on the Pacific Northwest Coast of British Columbia. Masters Thesis. University of British Columbia.
- Latosky, S (2006). Reflections on the lip-plates of Mursi women asva source of stigma and self-esteem. Strecker I & Lydall J (Ed.) Perils of Face: Essays on Cultural Contact, Respect and Self-esteem in Southern Ethiopia içinde ss. 382–397.
- Latosky, S (2013). Predicaments of Mursi women in Ethiopia’s rapidly changing world. Cologne: Köppe Verlag.
- Marshall, G (2003). Sosyoloji Sözlüğü. (Çev. Osman Akınhay ve Derya Kömürcü). Bilim ve Sanat Yayınları.
- Owusu, H (1998). Symbole Afrikas. Schirner: Darmstadt.
- Özbağı, T (1995). Baş süslemelerinde kullanılan Anadolu kadın takıları. Türkiye İş Bankası Kültür ve Sanat
- Özbağı, T (1994). Türkiye’de Yaygın Eğitim ve Sanat, Geleneksel Kadın Takıları II. Türkiye’de Yaygın Eğitim ve Sanat Dergisi, (10): 1-15.
- Özden, L (2015). Çağdaş Sanatta Gösteriye Dönüşen Acı. İstanbul Aydın Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 1(2): 41-53.
- Regi, T (2015). The magic of things: an anthropological perspective on material exchange in a southwestern Ethiopian tourist area. African Study Monographs, 36(2): 101–115.
- Smith, J (2018). Material Innovation in the works of Iris van Herpen. Fashion Theory: The Journal of Dress, Body & Culture, 22(3): 337-357.
- Smith J, Johnson A (2019). Aşırı ve Sıra dışı Sanat Üzerine Bir İnceleme. Sanat Araştırmaları Dergisi, 25(2): 145-163. Sontag, S (1979). On photography. Harmondsworth: Penguin Books.
- Tao H, Li Wen-Jiao (2017). Female body damage and decorative behaviour from the perspective of semiotics. Education and Humanities Research. (83): 703-708.
- Temiz, F (2021). Günümüz sanatı ve kültür endüstrisi ilişkisi bağlamında sanat yapıtının dönüşümü. Yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü. İstanbul.
- Thompson R, Davis L (2018). Sanatta Aşırılık ve Toplumsal Normlar. Sanat ve Toplum Dergisi, 16(3): 289-308. Thorne, R (2010). Body Piercing. Apple Press.
- Turani, A (1975). Sanat Terimleri Sözlüğü. Toplum Yayınevi.
- Turner, T (1980). The social skin. Cherfas, J. & Lewin, R. (Ed.) Not work alone: A cross-cultural view of activities superfluous to survival içinde ss.112-140.
- Turton, D (2004). Lip-plates and the people who take photographs: Uneasy encounters between Mursi and tourists in southern Ethiopia. Anthropology Today, (20): 3-8.
- Vardar, B (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Multilingual.
Öz
Takı, hem günümüzde hem de kendi tarihsel sürecinde her toplumun ve geleneğin olmazsa olmazları arasında yer alan olgulardan biridir. Bugün takıda her ne kadar kadın erkek ayrımı olmasa da takı denince kadın çağrışımı kendiliğinden oluşmaktadır hatta literatürde bir bütün olarak değerlendirilmektedir. Her toplum kendi takı anlayışını yaşam biçimine, inancına ve bulunduğu coğrafyaya göre şekillendirir. Süslenmenin yanı sıra takılar birçok anlam taşır ve bir ifade aracı olarak sözsüz mesaj iletme özelliğine sahiptir. Bu araştırmada takılar, statü belirteci olarak değerlendirmeye alınacaktır.
Dünya üzerinde birçok topluluk kullandığı takılar ile bilinmekte ve ayrışmaktadır. Örneğin Etiyopya'nın uzak güneybatısında, Kenya sınırının yaklaşık 100 km kuzeyinde, Omo Nehri vadisinde yaşayan Mursi Kabilesine ait kadınlar kullandıkları takılar sayesinde dünyaca tanınmakta ve ayırt edilmektedirler. Mursi Kadınlarının kendilerine has takı geleneği her kadının kabul edemeyeceği ve kullanmayacağı türden sıra dışı (başka bir deyişle aşırı) takılardır. Bu bağlamda çalışmada geleneksel olarak yüzyıllardır devam eden bir gelenek, Mursi Kadınlarının aşırı olarak nitelendirilebilecek takı kültürü ve dünyada benzer örneklerin varlığı üzerine bir araştırma yapılmıştır. Bu araştırmanın konusu, geleneğinde aşırılık barındıran Mursi Kabilesi olmakla beraber onun dışındaki, diğer coğrafyalardan halklara da değinilecektir. Öte yandan günümüzde moda olarak adlandırılıp uygulanan aşırılık gösteren örneklere de yer verilmiştir. Çalışmanın sosyo-kültürel alanda da bazı tespitleri ve çıktıları olmuştur. Örneğin, maddi olmayan kültürel varlıkların bile metalaştığı günümüzde, Mursi Kabilesi’nin sahip olduğu ve yaşatabildiği kültürel zenginliklerinin 21. yüzyılında neye evrildiği de dikkat çekici bir hal almıştır. Araştırmaya konu olan kültürün Mursi’ler tarafından genetik kodlarında olduğundan dolayı mı ya da tamamen maddi beklentiler nedeniyle mi devam ettirildiği hususunda da bazı sonuçlar elde edilmiştir.
Kaynakça
- Abramović, M (1974). Rhythm 0 [Performans sanatı]. İtalya: Ermafrodito.
- Astfalck J, Broadhead C, Derrez P (2005). New directions in jewellery. Black Dog Publishing.
- Bulatoviç, A (2000). Ethiopia through Russian eyes: Country in transition, 1896-1898 Lawren-ceville. NJ: Red Sea Press.
- Cheung L, Clarke B, Clarke I (2006). New directions in jewellery II. Black Dog Publishing Ltd.
- Çataloluk, H M (2019). Tokat ilinde yapılan geleneksel takılar. Yüksek lisans tezi. Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Ankara.
- Coşkun, A (2012). Kahramanmaraş ili geleneksel takılarından Maraş Burması üzerine bir araştırma. Yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
- Er B, Hünerel Z S (2018). Kastamonu ili Tosya ilçesi geleneksel Kıstı takısı. Kalemişi Dergisi, 6(11): 41-54. Ertan, N (2011). Çağdaş takıda aşırılık: Eğilim ve uygulamalar. Sanatta yeterlik tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü. İzmir.
- Escudero-Castano, N Perea-García MA, Campo-Trapero J, Cano-Sánchez J, Bascones-Martínez A (2008). Oral and perioral piercing complications. Open Dent. (2): 133-136.
- Flayer D, Nava A, Tartaglia G, Vidale M, Coppa A, Bondioli L (2020). Evidence for labret use in prehistory. Bull Int Assoc Paleodont. 14(1): 1-23.
- Garve R, Garve M, Türp JC, Meyer CG (2017). Labrets in Africa and Amazonia: medical implications and cultural determinants. Tropical Medicine and International Health. 22(2): 232-240.
- Hillson, S (2006). Dental morphology, proportions and attrition. Trinkaus E, Svoboda J (Ed.), Early modern human evolution in Central Europe içinde ss.179-223. Oxford University Press.
- King E, Brewer E, Brown P (2018). Oral piercings and their complications: How confident are we as a profession? Brit Dent, (224): 887-895.
- La Salle, M (2008). Beyond lip service an analysis of labrets and their social context on the Pacific Northwest Coast of British Columbia. Masters Thesis. University of British Columbia.
- Latosky, S (2006). Reflections on the lip-plates of Mursi women asva source of stigma and self-esteem. Strecker I & Lydall J (Ed.) Perils of Face: Essays on Cultural Contact, Respect and Self-esteem in Southern Ethiopia içinde ss. 382–397.
- Latosky, S (2013). Predicaments of Mursi women in Ethiopia’s rapidly changing world. Cologne: Köppe Verlag.
- Marshall, G (2003). Sosyoloji Sözlüğü. (Çev. Osman Akınhay ve Derya Kömürcü). Bilim ve Sanat Yayınları.
- Owusu, H (1998). Symbole Afrikas. Schirner: Darmstadt.
- Özbağı, T (1995). Baş süslemelerinde kullanılan Anadolu kadın takıları. Türkiye İş Bankası Kültür ve Sanat
- Özbağı, T (1994). Türkiye’de Yaygın Eğitim ve Sanat, Geleneksel Kadın Takıları II. Türkiye’de Yaygın Eğitim ve Sanat Dergisi, (10): 1-15.
- Özden, L (2015). Çağdaş Sanatta Gösteriye Dönüşen Acı. İstanbul Aydın Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 1(2): 41-53.
- Regi, T (2015). The magic of things: an anthropological perspective on material exchange in a southwestern Ethiopian tourist area. African Study Monographs, 36(2): 101–115.
- Smith, J (2018). Material Innovation in the works of Iris van Herpen. Fashion Theory: The Journal of Dress, Body & Culture, 22(3): 337-357.
- Smith J, Johnson A (2019). Aşırı ve Sıra dışı Sanat Üzerine Bir İnceleme. Sanat Araştırmaları Dergisi, 25(2): 145-163. Sontag, S (1979). On photography. Harmondsworth: Penguin Books.
- Tao H, Li Wen-Jiao (2017). Female body damage and decorative behaviour from the perspective of semiotics. Education and Humanities Research. (83): 703-708.
- Temiz, F (2021). Günümüz sanatı ve kültür endüstrisi ilişkisi bağlamında sanat yapıtının dönüşümü. Yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü. İstanbul.
- Thompson R, Davis L (2018). Sanatta Aşırılık ve Toplumsal Normlar. Sanat ve Toplum Dergisi, 16(3): 289-308. Thorne, R (2010). Body Piercing. Apple Press.
- Turani, A (1975). Sanat Terimleri Sözlüğü. Toplum Yayınevi.
- Turner, T (1980). The social skin. Cherfas, J. & Lewin, R. (Ed.) Not work alone: A cross-cultural view of activities superfluous to survival içinde ss.112-140.
- Turton, D (2004). Lip-plates and the people who take photographs: Uneasy encounters between Mursi and tourists in southern Ethiopia. Anthropology Today, (20): 3-8.
- Vardar, B (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Multilingual.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Kültür Politikası, El Sanatları, Güzel Sanatlar, Disiplinlerarası Sanat, Kültürel ve Doğal Miras |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 17 Eylül 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 20 Eylül 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 9 Temmuz 2023 |
| Kabul Tarihi | 28 Ağustos 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 8 Sayı: 3 |
